«تحول» در شناسایی عرف یا «اختراع» عرف؟ (توسل به موارد غیرقطعی عرفی در حقوق بین‌الملل کیفری)

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسنده

استادیار حقوق بین‌الملل عمومی، دانشگاه پیام‌نور، ایران.

چکیده

روش سنتی برای شناسایی عرف بین‌المللی مراجعه به «رویه دولت‌ها» به‌طور عام، در کنار «اعتقاد به الزامی بودن قاعده حقوقی» بوده است. امروزه دادگاه‌ها کمتر خود را مأخوذ به احراز کامل رویه دولت‌ها («رویه کلامی»، «رفتار فیزیکی عام دولت‌ها» و در پاره‌ای موارد «استنکاف دولت‌ها») برای تشخیص عرف بین‌المللی می‌دانند. این مسئله از نظر موافقین بیانگر وقوع «تحولی» مثبت در شناسایی قواعد عرفی بین‌المللی است ولی مخالفین، این رویکرد را به‌نوعی «اختراع» قواعد عرفی توسط دادگاه می‌دانند. درواقع واژه «اختراع» به‌نوعی دربردارنده مفهوم غیرقانونی بودن عمل است، چراکه دادگاه‌های بین‌المللی در معنای عام و دادرسین در معنای خاص اساساً چنین حق مصرّحی را ندارند.
در حقوق کیفری بین‌المللی نیز درموارد زیر اعمال روش سنتی شناسایی عرف با تردید مواجه است:
1- در مقام تأسیس دادگاه‌های بین‌المللی کیفری، مثل ایجاد دادگاه بین‌المللی کیفری یوگسلاوی سابق با تصمیم شورای امنیت به‌واسطه فصل هفتم منشور ملل متحد؛
2- در مقام صدور رأی توسط دادگاه‌های کیفری بین‌المللی، به این معنا که دادرسان نیز به تعبیری می‌توانند با استفاده از شرط مارتنس، توسل به قواعد حقوق بشر، استناد به تصمیمات مراجع اداری یا سیاسی بین‌المللی و ...، در غیاب «رویه دولت‌ها»، به شناسایی عرف بین‌المللی مبادرت کنند.
در این نوشتار جایگاه این تحولات به‌خصوص درمورد دیوان بین‌المللی کیفری یوگسلاوی سابق موردبررسی قرار خواهد گرفت.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

“Invention” of the Custom or Only a “Transformation” in the Way of Recognition? (Resort to Uncertain Custom in International Criminal Law)

نویسنده [English]

  • Alireza Bagheri Abyaneh
Ph.D. in Public International Law, Assistant Professor, Payame Noor University, Iran.
چکیده [English]

The traditional way for recognizing of international customary law by an international court was based on finding out two factors: “the state practice” as well as opinio juris. Nowadays this traditional way is changed by international courts and these courts do not consider “state practice” as a main factor for recognition of international customary international law. Jurists opponent to this approach mention that using this way is illegal and can be regarded as “inventing customary international law by a court” and therefore is beyond the delineation of the judges duties. On the other hand, the advocators express this approach as an evolution in international law so that a court can find out an international customary law without paying too much attention to “state practices”.
in international criminal law, using of the traditional way for recognizing the international customary law does not take place, especially in some tribunals such as ICTY because of security council resolutions.
in addition, some international criminal tribunals have also diminished their resort to “state practice” for recognizing international customary law by considering “martens clause”, “human rights” and even decisions of political bodies of international organizations instead of using state practice. This approach has been used in second generation of international criminal tribunals for many times.

کلیدواژه‌ها [English]

  • International Customary Law
  • State Practice
  • Invention of Customary Law
  • Transformation

مراجع

فهرست منابع
الف. منابع فارسی
آنتونی، راجرز، پل مالرب. قواعد کاربردی حقوق مخاصمات مسلحانه. ترجمه کمیته ملی حقوق بشردوستانه. تهران: انتشارات امیرکبیر، 1382.
باقری ابیانه علیرضا. «انسجام حقوقی در حقوق کیفری بین‌المللی». پژوهشهای حقوق جزا و جرم‌شناسی 9 (1396): 169-145.
حسینی‌نژاد، حسینقلی. حقوق کیفری بین‌المللی. چاپ اول. تهران: نشر جنگل، 1373.
زرنشان، شهرام. «مفهوم و ماهیت عنصر مادی در فرایند شکل‌گیری قواعد حقوق بین‌الملل عرفی».پژوهش‌های حقوق تطبیقی (1393): 100-77.
طباطبایی سید محمد. «نظریه تفکیک قوا و سازمان‌دهی قدرت سیاسی نزد دولت». فصلنامه دولت‌پژوهی 12 (1396): 35-1.
عزیزی، ستار، علی مختاری مطلق. «عناصر قواعد عرفی در پرتو گزارش سال 2014 گزارشگر ویژه کمیسیون حقوق بین‌الملل 2014». پژوهشهای روابط بین‌الملل 18 (1394): 182-137.
کاتوزیان ناصر. مقدمه علم حقوق و مطالعه در نظام حقوقی ایران. تهران: شرکت سهامی انتشار، 1393.
ممتاز، جمشید. «تدوین و توسعه حقوق بین‌الملل کیفری». مجله تحقیقات حقوقی دانشگاه شهید بهشتی 15 (1373): 166-143.
موسی‌زاده، رضا. بایسته‌های حقوق بین‌الملل عمومی. چاپ بیستم. تهران: انتشارات میزان، بهار 1391.
مومنی، مهدی. «اصل قانونی بودن جرایم و مجازات‌ها در دادرسی‌های کیفری بین‌المللی». مجله حقوقی بین‌المللی 55 (1395): 184-159.
مومنی، مهدی. حقوق بین‌المللی کیفری. چاپ اول. تهران: مؤسسه مطالعات و پژوهشهای حقوقی شهر دانش، 1393.
ب. منابع خارجی
Arajärvi, Noora.The Changing Nature of Customary International Law, Methods of Interpreting the Concept of Custom in International Criminal Tribunals. Cambridge: Cambridge University Press, 2014.
Arajärvi, Noora. “The Role of the International Criminal Judge in the Formation of Customary International Law.” European Journal of Legal Studies (2007), Accessed August 16, 2018. http://ssrn.com/abstract=1599668.
Brownlie, Ian. The Rule of Law in International Affairs. The Hague: Martinus Nijhoff Publisher, 1998.
Cassese, Antonio. “Balancing the Prosecution against Crimes against Humanity and Non-Retroactive Criminal Law the Kolk and Kislyiy v. Estonia Case before the ECHR.” Journal of International Criminal Justice4 (2006): 410-418.
Corey, Ian. “The Fine Line between Policy & Customs, Prosecutor Vs Tadic & the Customary International Law & Internal Conflicts.” Military Law Review 166 (2000): 145-158.
Ferreria Rocha, Andre, Carvalho Cristeli, Fernanda Machry and Pedro Rigon.“Formation and Evidence of Customary International Law,” UFRGSModel United Nations Journal 1 (2013): 182-201.
Greenwood, Christopher. “Command Responsibility and the Hadžihasanović Decision.” Journal of International Criminal Justice 2 (2004): 598-605.
Hart H.L.A. “Positivism and the Separation of Law and Morals.” Harvard Law Review 71(1958): 593-629.
Jeffrey, Davis. “The Two Wrongs Do Make a Right: The International Criminal Tribunal for the Former Yugoslavia was Established Illegally - But it was the Right Thing to do ... So Who Cares.” North Carolina Journal of International Law and Commercial Regulation 28 (2002): 396-420.
Sellars Kirsten. “Imperfect Justice at Nuremberg and Tokyo.” The European Journal of International Law (2011): 1085-1102.
Shahabuudin, Mohamad. “Does the Principle of Legality Stand in the Way of Progressive Development of Law?.” Journal of International Criminal Justice (2004(: 1007-1017.
Talmon, Stephan. “Determining Customary International Law: The ICJ s Methodology between Induction, Deduction and Assertion.” The European Journal of International Law 26 (2015): 418-444.
پژوهشهای حقوق جزا و جرم شناسی
دوره 7، شماره 14
دی 1398
صفحه 103-138

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار