نقدی بر دادگاه‌های کیفری اختصاصی در ایران

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای حقوق کیفری و جرم‌شناسی، دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم تحقیقات، تهران، ایران.

2 استاد حقوق کیفری و جرم‌شناسی (استاد راهنما)، گروه حقوق کیفری دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم تحقیقات، تهران، ایران.

چکیده

تشکیل دادگاه‌های اختصاصی ممکن است رعایت اصل تساوی افراد درمقابل دادگاه‌ها را که در اسناد بین‌المللی مربوط به حقوق بشر موردِتأکید قرار گرفته است، به مخاطره اندازد. این اسناد تأسیس دادگاه‌های اختصاصی را منع نمی‌کند؛ اما آنچه تأکید شده رعایت مؤلفه‌های دادرسی عادلانه و منصفانه در آن دادگاه‌ها می‌باشد. هرچند در بادی امر چنین به‌نظر می‌رسد که تشکیل یا وجود دادگاه‌های اختصاصی حق برابری درمقابل دادگاه را نقض می‌کند؛ لیکن به‌نظر می‌رسد درخصوص برخی اقشار جامعه به‌لحاظ شرایط خاص و تکالیفی که در قبال جامعه دارند و تخصصی بودن جرایم ارتکابی آنان، وجود چنین مراجعی به شرط تضمین معیارها و استانداردهای دادرسی عادلانه ضروری باشد، کما اینکه در اکثر کشورها چنین دادگاه‌هایی وجود دارد. نسبت به سایر دادگاه‌های اختصاصی درصورتی می‌توان تشکیل آنها را عدم‌ِنقض برابری درمقابل دادگاه دانست که کلیه ضوابط دادرسی عادلانه مشابه با دادگاه‌های عادی در آنها رعایت شود. قانون آیین دادرسی کیفری ایران رویکردی تحول‌گرایانه نسبت به دادگاه‌های اختصاصی داشته و رسیدگی در این دادگاه‌ها را به شیوه اتهامی نزدیک نموده است و دادگاه‌های انقلاب و نظامی را تابع آیین دادرسی دادگاه‌های کیفری عمومی قرار داده است. قانون آیین دادرسی کیفری مصوب 1392 درجهت افزایش جرایم واقع در صلاحیت دادگاه‌های انقلاب گام برداشته است؛ لیکن رسیدگی در این دادگاه را تابع مقررات عام رسیدگی قرار داده است. در این مقاله دادگاه‌های اختصاصی ایران با تکیه بر اسناد بین‌المللی و قانون آیین دادرسی کیفری موردنقد و بررسی قرار می‌گیرد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Criticism on the Special Criminal Courts in Iran

نویسندگان [English]

  • Ali Dehghani 1
  • Mohammad Ashori 2
1 Ph.D. Student in Criminal Law and Criminology, Faculty of Law, Theology and Political Sciences, Islamic Azad University, Science and Research Branch, Tehran, Iran
2 Professor of Criminal Law and Criminology, Faculty of Law, Theology and Political Sciences, Islamic Azad University, Science and Research Branch, Tehran, Iran.
چکیده [English]

 
The establishment of specialized courts may jeopardize the principle of equality of treatment with the courts, as enshrined in international human rights instruments. These documents do not preclude the establishment of specialized courts; Although, in the wind it seems that the formation or existence of special courts violates the right to equality before the court; however, it seems that in certain segments of society in terms of special conditions and obligations to the community and the specialized nature of their offenses, the existence of such references provided that fair trial standards and criteria are required, such courts exist in most countries. Compared to other specialized courts, they can be regarded as non-violations of equality before the court if they comply with all the requirements of a fair trial similar to that of ordinary courts. Iran's Criminal Procedure Code has taken a transformative approach to individual courts and has approached these trials in a charged manner, making revolutionary and military courts subject to the procedure of public criminal courts. The Criminal Procedure Code adopted in 2013 has taken steps to increase the number of crimes within the jurisdiction of the revolutionary courts, but has made the proceedings in these courts subject to the general rules of procedure.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Special Courts
  • Fair Trial
  • Criminal Procedure Act
  • International and Regional Documents

مراجع

فهرست منابع

آخوندی‌اصل، محمود. آیین دادرسی کیفری. جلد چهارم (اندیشه‌ها). چاپ اول. تهران: انتشارات مجد، 1384.
آشوری، محمد. آیین دادرسی کیفری. جلد دوم. چاپ یازدهم. تهران: انتشارات سمت، پاییز 1388.
آیین‌نامه دادسراها و دادگاه‌های ویژه روحانیت مصوب 14/05/1369 با اصلاحات بعدی.
اعلامیه بیجینگ (پکن).
اعلامیه جهانی حقوق بشر.
باقری‌نژاد، زینب. اصول آیین دادرسی کیفری. چاپ اول. تهران: انتشارات خرسندی، 1394.
پاک‌نیت، مصطفی. افتراقی شدن دادرسی کیفری. چاپ اول. تهران: نشر میزان، تابستان 1396.
جانی‌پور، علی. دادگاه‌های کیفری اختصاصی (تحلیلی در اسناد بین‌المللی و نظام حقوقی ایران). چاپ اول. تهران: مؤسسه مطالعات و پژوهشهای حقوقی شهر دانش، 1393.
خالقی، علی. آیین دادرسی کیفری. جلد دوم. چاپ سی ‌و پنجم. تهران: انتشارات مؤسسه مطالعات و پژوهشهای حقوقی شهر دانش، شهریور 1396.
خالقی، علی. نکته‌ها در قانون آیین دادرسی کیفری. چاپ دوم. تهران: مؤسسه مطالعات و پژوهشهای حقوقی شهر دانش، 1393.
دریاباری، سیّد محمد زمان. دادسرا و دادگاه ویژه روحانیت. چاپ اول. تهران: نشر مرکز اسناد انقلاب اسلامی، 1383.
رحمدل، منصور. «آیین دادرسی کیفری افتراقی در قبال جرایم مواد مخدر» در علوم جنایی: مجموعه مقالات در تجلیل از استاد دکتر محمد آشوری، جمعی از نویسندگان به اهتمام محمد صدر توحید‌خانه مبارکه، 261-242. چاپ دوم. تهران: انتشارات سمت، 1383.
رحمدل، منصور. آیین دادرسی کیفری. جلد دوم. چاپ دوم. تهران: انتشارات دادگستری، پاییز 1394.
سپهری، روح‌الله. آیین دادرسی کیفری (مطالعه تطبیقی استثنائات در حقوق ایران و فرانسه). چاپ اول. تهران: انتشارات دادگستر، زمستان 1395.
سیّد فاطمی، سیّد محمدقاری. حقوق بشر در جهان معاصر. دفتر دوم، جستاری تحلیلی از حق‌ها و آزادی‌ها. چاپ سوم. تهران: انتشارات مؤسسه مطالعات و پژوهشهای حقوقی شهر دانش، 1393.
صابر، محمود. آیین دادرسی کیفری بین‌المللی. چاپ دوم. تهران: انتشارات دادگستر، بهار 1394.
طهماسبی، جواد. آیین دادرسی کیفری. جلد سوم (صلاحیت دادگاه‌های کیفری، اعتراض به آراء، ادلّه اثبات در امور کیفری). چاپ اول. تهران: نشر میزان، بهار 1396.
فضائلی، مصطفی. دادرسی عادلانه محاکمات بین‌المللی. چاپ سوم. تهران: انتشارات مؤسسه مطالعات و پژوهشهای حقوقی شهر دانش، زمستان 1382.
قانون آیین دادرسی کیفری مصوب 1392 با اصلاحات بعدی.
قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران.
قانون اعاده صلاحیت مراجع قضایی دادگستری مصوب 08/02/1358.
قانون الحاق سازمان قضایی ارتش به دادگستری مصوب 10/08/1366.
قانون تشکیل دادگاه‌های عمومی و انقلاب در امور کیفری مصوب 1378.
قانون تعیین حدود صلاحیت دادسراها و دادگاه‌های نظامی کشور مصوب 06/05/1373 مجمع تشخیص مصلحت نظام.
قانون دادرسی نیروهای مسلح مصوب 22/02/1364.
قانون ماده‌واحده انتخاب وکیل به‌وسیله اصحاب دعوا مصوب 11/07/1370 مجمع تشخیص مصلحت نظام.
قانون مجازات جرایم نیروهای مسلح مصوب 25/10/1382.
کنوانسیون آفریقایی حقوق بشر.
کنوانسیون حقوق کودک.
کنوانسیون رفع تبعیض نژادی.
کنوانسیون رفع هرگونه تبعیض از زنان.
گلدوست جویباری، رجب. آیین دادرسی کیفری. چاپ دهم. تهران: انتشارات جنگل، جاودانه، 1396.
مجیدی، سیّد محمود. «آیین دادرسی کیفری افتراقی ناظر به جرایم علیه امنیت در سیاست کیفری ایران و فرانسه». فصلنامه پژوهشی دانشگاه امام صادق 4(28) (زمستان 1384): 170-143.
مصدق، محمد. آیین دادرسی کیفری. چاپ پنجم. تهران: انتشارات جنگل، جاودانه، 1394.
منصورآبادی، عباس، و فضل‌الله فروغی. آیین‌ دادرسی کیفری 1. چاپ دوم. تهران: نشر میزان، بهار 1396.
مهرا، نسرین. عدالت کیفری کودکان و نوجوانان. چاپ اول. تهران: نشر میزان، تابستان 1390.
مؤذن‌زادگان، حسنعلی. «دادرسی کیفری ویژه اطفال در ایران». فصلنامه ندای صادق 33 (1383): 161-139.
میثاق بین‌المللی حقوق مدنی و سیاسی.
ناجی‌زواره، مرتضی. آشنایی با آیین دادرسی کیفری. جلد دوم. چاپ اول. تهران: انتشارات خرسندی، 1394.
ناجی‌زواره، مرتضی. دادرسی بی‌طرفانه در امور کیفری. چاپ دوم. تهران: انتشارات مؤسسه مطالعات و پژوهشهای حقوقی شهر دانش، 1394.
ویسبرت، دیوید، و فردریکسون بایرون. دادرسی عادلانه. چاپ اول. ترجمه فریده طه و لیلا اشراقی. تهران: نشر میزان، پاییز 1386.
پژوهشهای حقوق جزا و جرم شناسی
دوره 8، شماره 15
تیر 1399
صفحه 173-203

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار