ارزیابی ضمانت اجراهای کیفری نسبت به اشخاص حقوقی (تحلیل ماده 20 قانون مجازات اسلامی مصوب 1392/2/1)

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانش آموخته دانشگاه تربیت مدرس و عضو هیأت علمی مؤسسه آموزش عالی طبرستان

2 استاد دانشکده حقوق دانشگاه تربیت مدّرس.

3 استادیار دانشکده حقوق دانشگاه تربیت مدرس.

چکیده

عدم تکافوی ضمانت اجراهای مدنی و انتظامی در مهار خطرآفرینی‌های قدرت‌های مدرنی چون اشخاص حقوقی، سرانجام نظام حقوقی ایران را بر آن داشت تا فراسوی قوانین موردی و پراکنده، مسؤولیت کیفری اشخاص مزبور را به‏عنوان یک قاعده در قانون مجازات اسلامی مصوب 1392/2/1 (ماده 143) مورد پذیرش قرار دهد. بدیهی است، اثربخشی این رویکرد در گروی جامعیت ضمانت اجراهای متناسب با رفتار مجرمانه اشخاص حقوقی است. از این‌رو، باید دید ضمانت اجراهای پیش‌بینی شده ـ انحلال، مصادره اموال، ممنوعیت از فعالیت شغلی یا اجتماعی افزایش سرمایه، ممنوعیت صدور برخی اسناد تجارتی، جزای نقدی و انتشار حکم محکومیت (ماده 20) ـ تا چه میزان با طبع و ماهیت اشخاص حقوقی هم‌سنگ است؟ آیا تنوع واکنش‌های مزبور آن‌چنان است که از عهده کنترل جرایم این اشخاص برآیند؟ آیا از رهگذر این سنخ ضمانت اجراها، هدف‌های مجازات، به‌ویژه بازدارندگی، اصلاح و جبران زیان‌های بزه‌دیده تأمین می‌شود؟ همچنین، آیا به اعتبار گونه‌های اشخاص حقوقی ـ از حیث عمومی یا خصوصی بودن ـ  میان ضمانت اجراهای مورد نظر تفکیک وجود دارد؟ حسب فرضیه‌های این نوشتار: ضمانت اجراهای در نظرگرفته ‌شده، متناسب با ماهیت اشخاص حقوقی است، اما تنوع آنها نسبی است. تأمین هدف‌های اصلاحی مجازات و حمایت از بزه‌دیده محتمل‌تر از سایر هدف‌هاست. همچنین، به‌رغم  تفکیک میان اشخاص حقوقی، بین ضمانت اجراها تفکیک و تمایزی انجام نگرفته است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Assessment of Criminal Sanctions against Legal Persons Analysis of the Article 20 of the Islamic Penal Code Adopted (2013)

نویسندگان [English]

  • Mohsen Sharifi 1
  • Mohammad Jafar Habibzade 2
  • Mohammad Farajiha 3
چکیده [English]

Inadequacy of the civil and disciplinary sanctions to control the riskful activities of the modern powers such as legal entities ultimately made the Iranian legal system to move beyond the sparse and case law, and recognize the criminal liability of those individuals, as a rule in the Islamic Penal Code (Article 143; ratified in 2013). Obviously, the effectiveness of this approach depends on the integrity of the sanctions commensurate with the culpability of legal entities. Therefore, it must be assessed whether or not the designed sanctions- dissolution, confiscation of property, prohibition of occupational or social activities, capital raising, prohibition of issuing some trade documents, fine and publishing sentence (Article 20)- are equivalent to the legal entities nature. Does the diversity of these reactions in a way that they can cope with crime control among these persons? Do the sanctions meet the particular goals of punishment such as deterrence and victim’s redress losses? And is there any separation among the sanctions with regard to the legal entities types (public or private being)? According to the present essay, the predicted sanctions are proportionate to the nature of the legal entities, but their diversity is relative. The remedial goals of the punishment and support the victim is more likely to be met than other objectives. Also, despite the separation between legal entities, there is no distinguished separation between the sanctions.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Legal persons
  • Goals
  • penalties
  • Criminal sanctions variety
  • Appropriateness of criminal sanctions
1. اردبیلی، محمدعلی. حقوق جزای عمومی. جلد اول و دوم. تهران: نشر میزان، چاپ بیست‌وهشتم، 1392.
2. استون، سوزان و کریستین پیپر. «کیفرشناسی نوین و سیاست‌های تازه». ترجمه فیروز محمودی جانکی و رسول عابد. فصلنامه مطالعات پیشگیری از جرم 20 (1390)،171.
3. استفانی، گاستون، ژرژ لواسور و برنارو بولوک. حقوق جزای عمومی. ترجمه حسن دادبان. تهران: انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی، 1377.
4. اسکینی، ربیعا. حقوق تجارت، شرکت‌های تجاری. جلد دوم. تهران: سمت، چاپ چهاردهم، 1391.
5. اشتیاق، وحید. «مسئولیت‌کیفری اشخاص حقوقی». رساله دکترا، تهران: مدرسة عالی شهید مطهری، 1385.
6. امیدی، جلیل. «مسئولیت کیفری اشخاص حقوقی: سابقه، دیدگاه‌ها و انعکاس در قوانین کشورهای اسلامی»، ضمیمه مجله تحقیقات حقوقی دانشگاه شهید بهشتی 56 (1390): 231-254.
7. الهام، غلامحسین و محسن برهانی. درآمدی بر حقوق جزای عمومی، واکنش در برابر جرم. تهران: نشر میزان، 1392.
8. حسنی، محمدحسن. «مطالعه تطبیقی مسئولیت کیفری اشخاص حقوقی در جرایم قتل و صدمات بدنی در حقوق کیفری انگلستان و ایران». مجله تحقیقات حقوقی دانشکده حقوق دانشکده شهید بهشتی 4 (1390): 107-146.
9. دلیر، حمید. حقوق مصادره. تهران: نشر میزان، 1390.
10. رایجیان اصلی، مهرداد. بزه‌دیده‌شناسی‌حمایتی. تهران: دادگستر، چاپ دوم، 1390.
11. رحم‌دل، منصور. تناسب جرم و مجازات. تهران: سمت، 1389.
12. روح‌الامینی، محمود. «دگرگونی‌های مسؤولیت‌کیفری اشخاص حقوقی در نظام حقوقی فرانسه»، مجله فقه و حقوق  16(1387): 129-156.
13. زراعت، عباس. حقوق جزای عمومی 3. ج دوم. تهران: جاودانه جنگل، 1392.
14. صفاری، علی. توجیه یا دلیل‌آوری برای مجازات. مقالاتی در جرم‌شناسی و کیفرشناسی. تهران: جنگل، 1391.
15. صلاحی، جاوید. کیفرشناسی. تهران: نشر میزان، چاپ دوم، 1389.
16. فریدمند، لارنس. بازدارندگی. ترجمه عسگر قهرمان پوربناب و روح‌الله طالبی‌آرانی. تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی، 1386.
17. فرج‌اللهی، رضا. جرم‌شناسی و مسؤولیت‌کیفری. تهران: نشر میزان، 1389.
18. فرج‌اللهی، رضا. مسؤولیت‌کیفری اشخاص حقوقی در حقوق فرانسه. تهران: نشر حقوقی میزان، 1388.
19. گاستون، استفانی، ژرژ لواسور و برنار بولوک، حقوق جزای عمومی، جلد اول، ترجمه حسن دادبان، تهران: دانشگاه علامه طباطبایی، 1377، 506.
20. لازرژ، کریستین. درآمدی بر سیاست جنایی. ترجمه علی‌حسین نجفی ابرندآبادی. تهران: نشر میزان، 1390.
21. محمدی، حمید. ضبط، مصادره، استرداد و اخذ اموال حاصل از جرم. تهران: کتابخانه گنج‌دانش، چاپ دوم.1390.
22. موسی‌زاده، رضا. حقوق اداری (1-2). تهران: نشر میزان، چاپ سیزدهم. 1389.
23. مصدق، محمد. «شرح و تفسیر مواد مرتبط با مجازات‌ها در قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 با رویکردی کاربردی». ماهنامه دادرسی 98 (1392): 3-15.
24. والایی، عیسی. جرایم و مجازات‌ها در اسلام. تهران: مجد، 1391.
25. نجفی ابرندآبادی، علی‌حسین. «کیفرشناسی‌نو  ـ جرم‌شناسی‌نو، درآمدی بر سیاست‌جنایی مدیریتی خطرمدار». تازه‌های علوم جنایی 1 (1388): 717-750.
26. نجفی ابرندآبادی، علی‌حسین و حمید هاشم‌بیگی. دانشنامه جرم‌شناسی. چاپ دوم. تهران: کتابخانه گنج دانش، چاپ دوم، 1390.
27. نوروزی فیروز، رحمت‌الله. مجازات. تهران: نشر میزان، 1390.
28. یزدان جعفری، جعفر. چرایی و چگونگی مجازات. تهران: انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1391.
 
منابع انگلیسی
1. Wells, Celia, Corporate Criminal Liability in England and Wells in: Corporate Criminal Liability, Edit by Pieth Mark and Ivory, Radha. Springer, 2011.
2. Clough, Jonathan. “The Prosecution of Corporations.” PhD diss., Monash univtrsity, 2004.
3. Deckret, Kartin, Corporate Criminal Liability in Freance in: Corporate Criminal Liability, Edit by Pieth Mark and Ivory Radha, Springer, 2011.
4. Evans, Jessica. “Corporate Criminal Liability for Manslaughter, the Need for Reform to combat workplace Death and Serious Injury.” PhD diss., Murdoch university, 2002.
5. Nanda, Ved p. Corporate Criminal Liability in the United State: Is a New Approach warranted? In: Corporate Criminal Liability, Edit by Pieth Mark and Ivory, Radha. Springer, 2011.
6. Matthew, Richard. Blackstone, s, Guide to the Corporate Manslaughter and Corporate Homicide Act 2007. 1st end, London, oxford university press, 2008.
7. Robinson, Arthur. A; Corporate Culture as Basis, for the Criminal Liability of Corporation: for United Nation Special Representative of the Secretary-General on Human Rights and Business, 2008.
8. Reilly, David J. Murder, Inc: The Criminal Liability of Corporations For Homicide: Ston Hall Law Review, 18, 1988.
9. Wells, Celia. Coiporations and Criminal Responsibility. 2nd edn.Oxford, 2001.
10. Google.”Corporate Manslaughter and Corporate Homicide Act 2007.” Accessed Jun 7, 2013.
11. www.legislation.gov.uk/ukpga/2007/19/content
12. Google “Crime (Industrial Manslaughter) Amendment Act 2003”Accessed Jun 7, 2013.
13.www.legislation.act.gov.au/a/2003-55/20040301-10529/pdf/2003-55.pdf