رویکرد امنیت‌مدار به حقوق کیفری‌ و رهیافت‌های آن در فرایند‌ دادرسی کیفری؛ (با تأکید بر حقوق کیفری ایران، فرانسه و ایالات متحده)

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای حقوق جزا و جرم‌شناسی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران

2 دانشیار گروه جزا و جرم‌شناسی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

به رغم ایجاد و توسعة جنبش‌های حقوق بشری در چند دهه اخیر، احساس ناامنی، سیاسی شدن رویکردها به بزهکاری و گسترش جرایم فراملی باعث ایجاد رویکردی امنیتی به جرم و حقوق کیفری شده است. این رویکرد به طور خاص تأثیرات گسترده‌ای را در حوزة فرایند‌ دادرسی کیفری به دنبال داشته است. این تأثیرات از دو منظر آثار رویکرد امنیت‌مدار بر تحقیقات مقدماتی و نیز آثار رویکرد امنیت‌مدار بر فرایند‌ دادرسی در دادگاه‌ها قابل بررسی هستند. کشورهای ایران، فرانسه و ایالات متحده، سه کشوری هستند که هرکدام به نحوی در قوانین شکلی خود از این رویکرد تأثیر پذیرفته‌اند. در این نوشتار با بررسی قوانین شکلی و رویة قضایی این سه کشور، چنین نتیجه‌گیری شده است که تأثیر رویکرد امنیت‌مدار بر فرایند‌ دادرسی کیفری در ایالات متحده به ویژه بعد از حوادث یازده سپتامبر بسیار بیشتر از حقوق ایران و فرانسه بوده است. قوانین فرانسه به رغم اتخاذ تدابیر سخت‌گیرانة مبتنی بر رویکرد امنیت‌مدار، در هر مورد حدود وظایف و اختیارات مقامات و اشخاص درگیر در فرایند‌ تحقیق و رسیدگی را مشخص کرده است. در قوانین ایران رویکرد امنیت‌مدار در فرایند‌ رسیدگی کیفری بیش از آنکه مبتنی بر نص قوانین باشد، مبتنی بر تصمیمات مقامات و نهادهای قضایی در قالب دستورالعمل‌ها و آیین‌نامه‌هاست.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Security-based Criminology and its Strategies in Process of Criminal Procedure; with an Emphasis on Criminal Law in Iran, France and The United States

نویسندگان [English]

  • Nabiollah Gholami 1
  • Shahla Moazami 2
1 Ph.D. Candidate, Faculty of Law and Political Science, Allameh Tabataba'i University, Tehran, Iran,
2 Associate Professor of Crime and Criminology, Faculty of Law and Political Science, Tehran University, Tehran, Iran,
چکیده [English]

Despite the creation and development of human rights movements in the last few decades, insecurity, political approaches to crime and the spread of transnational crime has caused security approach to crime and criminal law. This approach is followed particularly far-reaching impact in the field of criminal Procedure. These effects from two views, effects security-based criminology on preliminary investigation and effects security-based criminology on process of criminal procedure in courts are examinable. Iran, France and The United States, the three countries that form the laws of this approach affect in any way accepted. In this article, with study form laws and judicial procedures each of these three countries, it has been concluded that the effect of security-based criminology on process of criminal procedure in the United States, especially after the events of September 11 was much more than the Iranian and French law, French law despite strict measures of security-based approach circuit, in each case about the duties and powers of the officials and persons involved in the process of investigation has identified. In Iran Law, security-based approach in process of criminal procedure more than it is based on the letter of the law based on decisions of the authorities and judicial bodies is in the form of directives and regulations.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Security-based Criminology
  • Proactive Investigate
  • Differential Procedure
  • Special Court
  • Officers of Justice
الف. منابع فارسی
آخوندی، محمود. آیین دادرسی کیفری. جلد 2. تهران: سازمان چاپ و انتشارات، 1390.
آشوری، محمد، مترجم. حقوق کیفری شورای اروپا. تهران: انتشارات خرسندی، 1393.
آشوری، محمد. آیین دادرسی کیفری. جلد دوم. تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب دانشگاهی، 1386.
آشوری، محمد، روح‌الله سپهری. «بررسی تطبیقی مرحله تحت نظر در آیین دادرسی کیفری ایران و فرانسه». فصلنامه آموزههای حقوق کیفری 6 (1392): 31-3.
آقایی‌نیا، حسین. جرایم علیه اشخاص، شخصیت معنوی. تهران: نشر میزان، 1385.
بشیریه، حسین، مترجم. لویاتان. تهران: نشر نی، 1389.
تدین، عباس. تحصیل دلیل در آیین دادرسی کیفری. تهران، نشر میزان، 1391.
تدین، عباس، مترجم. آیین دادرسی کیفری. تهران: انتشارات خرسندی، 1389.
جوانمرد، بهروز، حسین آقایی‌نیا. «سیاست کیفری سخت‌گیرانه در قبال جرایم خرد در پرتو راهبرد تسامح صفر با تأکید بر حقوق کیفری ایران و آمریکا». فصلنامه دانش انتظامی 2 (1390): 39-7.
حسنی، عباس، حسنعلی موذن‌زادگان. «دفاع دام‌گستری، از مفهوم‌شناسی تا آثار». مجله حقوقی دادگستری 85 (1393): 44-7.
خالقی، علی. آیین دادرسی کیفری. ویرایش نهم. تهران: مؤسسه مطالعات و پژوهشهای حقوقی شهر دانش، 1392.
خالقی، علی. نکتهها در قانون آیین دادرسی کیفری. تهران: مؤسسه مطالعات و پژوهشهای حقوقی شهر دانش، 1384.
رایجیان اصلی، مهرداد. «آشنایی با یکی از سازوکارهای نوین مبارزه با مواد مخدر، حمل و تحویل بر نظارت». فصلنامه دیدگاه‌های حقوقی 35-34 (1384): 26-3.
سلیمی، علی، مترجم. جرم و جرم‌شناسی. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1392.
شمس، عبدالله. آیین دادرسی مدنی. دوره بنیادین. جلد نخست. تهران: نشر دراک، 1388.
صالحی، جواد. «استفادة غیرمجاز پلیس از دستگاه ردیاب؛ جلوه‌ای از نقض حریم خصوصی در رویة قضایی دیوان عالی ایالات متحده و دستاوردهای آن». پژوهش حقوق کیفری 8 (1393): 161-145.
علیخواه، فردین، مریم نجیبی ربیعی. «زنان و ترس از جرم در فضاهای شهری». فصلنامه علمی پژوهشی رفاه اجتماعی 22 (1385): 132-109.
غلامی، نبی‌اله، حسنعلی موذن‌زادگان و الهام حیدری. «رویکرد فعالانه در فرایند‌ تحقیقات مقدماتی؛ مبانی و جلوه‌ها با نگرشی تطبیقی در حقوق ایران، فرانسه و آمریکا». فصلنامه دانش انتظامی 72 (1395): 51-36.
غنجی، علی. «تحلیلی بر تحویل کنترل‌شده». فصلنامه دانش انتظامی 6-7 (1379): 131-110.
کاردان، علی‌محمد، مترجم. قواعد روش جامعه‌شناسی. تهران: انتشارات دانشگاه تهران، 1362.
کاشفی اسماعیل‌زاده، حسن. «جنبش‌های بازگشت به کیفر در سیاست کیفری کشورهای غربی: علل و جلوه‌ها». مجله تخصصی الهیات و حقوق 15-16 (1384): 294-253.
کنفیدانسیل، دفانس. «آژانس امنیت ملی آمریکا چگونه جهان را شنود می‌کند». مجله سیاحت غرب 4 (1382): 52-43.
مجموعه قوانین و مقررات مبارزه با مواد مخدر. تهران: اداره ‌کل تدوین و تنقیح قوانین و مقررات ریاست جمهوری، 1383.
محسنی، فرید. «تحولات کیفری در قانون میهن‌پرستی آمریکا». فصلنامه دیدگاههای حقوق قضایی 60 (1391): 212-179.
معاونت قضایی و حقوقی. استعلامات قضایی قضات سازمان قضایی، اداره کل حقوقی. تهران: نشر پونه، 1378.
معین، محمد. فرهنگ فارسی. جلد اول. تهران: انتشارات امیرکبیر، 1380.
مقیمی، مهدی. «دام‌گستری در کشف جرم». فصلنامه دانش انتظامی 3 (1386): 167-148.
ملک‌محمدی، حمیدرضا، مترجم. نظریههای جرم‌شناسی. تهران: نشر میزان، 1391.
مهدوی‌پور، اعظم، نجمه شهرانی کرانی. «امنیتی شدن جرم‌شناسی: راهبردها و آثار آن بر حقوق کیفری». پژوهشنامه حقوق کیفری 1 (1393): 188-159.
مؤذن‌زادگان، حسنعلی. «تضمینات حقوق دفاعی متهمان و امر بازجویی در مرحلة تحقیقات مقدماتی». پژوهش حقوق و سیاست 28 (1389): 330-301.
میرمحمد صادقی، حسین. حقوق جزای اختصاصی. تهران: نشر میزان، 1394.
نجفی ابرندآبادی، علی‌حسین. «تقریرات درس جرم‌شناسی؛ از جرم‌شناسی انتقادی تا جرم‌شناسی امنیتی». دوره دکترای حقوق کیفری و جرم‌شناسی، تهران: دانشکده حقوق دانشگاه شهید بهشتی، 1392-1391.
نجفی ابرندآبادی، علی‌حسین. پیش‌درآمدی بر دانشنامه جرم‌شناسی آکسفورد. مایک مگو ایر، مورگان راد و رابرت رینر، ترجمه حمیدرضا ملک‌محمدی. تهران: نشر میزان، 1389.
نجفی ابرندآبادی، علی‌حسین. جامعه‌شناسی جنایی. تهران: دانشکده حقوق دانشگاه شهید بهشتی، 1384-1383.
نجفی ابرندآبادی، علی‌حسین، حمید هاشم بیکی. دانشنامه جرم‌شناسی. تهران: گنج دانش، 1390.
نجفی ابرندآبادی، علی‌حسین، مترجم. جرم‌شناسی. تهران: نشر میزان، 1393.
یزدانیان جعفری، جعفر. «دام‌گستری، مفهوم، مبانی و جایگاه آن در حقوق کیفری ایران». فصلنامه تخصصی فقه و حقوق 6 (1384): 132-115.
ب. منابع لاتین
Cass. Crim. 22 Juin 1994: Bull. Crim. n. 247.
Doyle, Charles. “The USA PATRIOT Act: A Legal Analysis, CRS” Congressional Research Service, Report for Congress, Washington, D.C, 2002.
Gardner, Thomas, and Terry M. Anderson. Criminal Law. 7th Ed. Boston: Wadsworth, 2000.
Hussey, Phillip Ryan. “The Evolution of Electronic Surveillance: Balancing National Security and Civil Liberties.” Thesis, Georgia State University, 2007. http://scholarworks.gsu.edu/political_science_hontheses/2.
Innes, Martin. Understanding Social Control. New York: Open University Press, 2004.
Kerr, Orin. “The Case for a Third-party Doctrine.MICH. L.REV. 107 (2008): 561-602.
Merle, Roger, et Anre vitu. Tratie de Droit Criminal. 5nd Ed. Paris: Cujas, 2001.
Perkins, M. Rollin, and Ronald N. Boyce. Criminal Law. 3th Ed. London: Police and Criminal, 1982.
Smith C, Jeremy. “The USA PATRIOT ACT: Violating Reasonable Expectations of Privacy Protecting by the Fourth Amendment without Advancing National Security.North Carolina Law Review l82 (2003): 370-430.
Swires, Peter. “The System of Foreign Intelligence Surveillance Law.George Washington Law Review 72, 25 (2004): 1306-1329.
Toor, Amar. (29/01/2016). “France's Anti-Terrorism Laws Leave Muslims in a State of Fear.” Paris: THE VERGE, 2016. Accessed September 17, 2016. http://www.theverge.com/2016/1/29/10860964/france-state-of-emergency-muslim-paris-attacks.