برخی از جلوه‌های بارز الگوی دادرسی منصفانه در قانون آیین دادرسی کیفری مصوب 1392

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دوره دکترای تخصصی حقوق کیفری و جرم‌شناسی، گروه حقوق جزا و جرم‌شناسی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

2 دانشیار دانشگاه شهید بهشتی و عضو هیئت ‌علمی نیمه‌وقت گروه حقوق جزا و جرم‌شناسی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

چکیده

الگوی دادرسی منصفانه، به لحاظ سازگاری با مفهوم عدالت در اسلام، مبانی آیین دادرسی کیفری، قانون اساسی، میثاق بین‌المللی حقوق مدنی و سیاسی 1996، موازین حقوق بشر و عقل سلیم، باید مورد توجه قانون‌گذار قرار گیرد و بدون آن نظام عدالت کیفری با بحران مواجه خواهد شد. قانون آیین دادرسی کیفری مصوب 1392، به صراحت به لزوم منصفانه و عادلانه بودن دادرسی اشاره نکرده، اما به ضرورت تحقق برخی از شاخص‌های دادرسی منصفانه نظر داشته است، لکن به دلیل عدم الگوگرایی و قرار نگرفتن مواد قانون تحت پوشش الگوی منسجم و نظام‌مند و وجود موانع ساختاری و قانونی، امکان تحقق دادرسی منصفانه با چالش جدی مواجه است، به طوری ‌که اشاره پراکنده قانون‌گذار به برخی از معیارها، بدون در نظر گرفتن ضوابط خاصی، موجب منصفانه شدن دادرسی نخواهد شد. از آنجایی که الگو، بررسی دقیق و پیش‌بینی عملکرد آینده نظام عدالت کیفری را محقق می‌سازد، از این‌رو با نظر بر امکان یا عدم تحقق دادرسی منصفانه در قانون آیین دادرسی کیفری، برخی از شاخص‌های مهم الگوی دادرسی منصفانه یعنی، استقلال و بی‌طرفی سازمان قضایی، برابری قضایی و حفظ حقوق طرفین دعوا در سه گفتار مورد بررسی قرار گرفته است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Some of the Characteristics of the due Process Model in the Criminal Procedure Act 1392

نویسندگان [English]

  • Baharak Shahed 1
  • Dr. Nasrin Mehra 2
1 Ph.D. Student of Criminal Law and Criminology, Islamic Azad University, Science and Research Branch, Tehran, Iran
2 Associate Professor of Shahid Beheshti University, Tehran, Iran
چکیده [English]

The Due process model, in terms of compatibility with the concept of Justice in Sharia, Principles of Criminal Procedure, the Constitution, the International Covenant on Civil and Political Rights 1996, human rights standards and common sense, should be of interest to the legislator and without it, the criminal justice system will be confronted with a crisis. The Criminal Procedure Act 1392 explicitly to the necessity of being fair trial has not mentioned, but the identification of some of the essential indicators of a fair trial has been necessary. Referable to the lack of modilization and structural barriers, legal and practical, and enforcement mechanisms, the creation of a fair trial does not have to be perfect. As noted scattered legislator to some criteria, without paying attention to specific measures, would not be comely to the transactions. Detailed recaps and predictions of future performance of the criminal justice may be predicted by model of criminal proceeding. The independence and neutrality of the judicial system, judicial equality and protect the rights of the accused in the criminal procedure law 1392, as the most important characteristics of a fair trial will be considered into.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Fair Trial
  • Equality of Weapons
  • Rights of Accused
  • Disinterest of the Evaluator
الف. منابع فارسی
آخوندی، محمود. آیین دادرسی کیفری. جلد دوم. چاپ دوازدهم. تهران: انتشارات سمت، 1389.
آشوری، محمد، حسین بشریه، سید محمد هاشمی و عبدالمجید یزدی. حقوق بشر و مفاهیم مساوات، انصاف و عدالت. تهران: انتشارات دانشکده حقوق دانشگاه تهران، 1383.
آشوری، محمد. «فرض برائت و آثار آن در امور کیفری (مطالعه‌ای تطبیقی)». مجلهدانشکده حقوق و علوم سیاسی 29 (1372): 72-39.
آشوری، محمد. «قانون آیین دادرسی کیفری ایتالیا در بوته آزمایش». ماهنامه کانون وکلا 163-160 (1374): 177-173.
آشوری، محمد. «نگاهی به حقوق متهم در حقوق اساسی و قانون آیین دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب در امور کیفری». مجله مجتمع آموزش عالی قم 3 (1378): 64-47.
اردبیلی، محمدعلی. «تفهیم اتهام یا حق اطلاع از اتهام و دلایل آن». تحقیقات حقوقی 43 (1385): 94-59.
بیژنی میرزا، طیبه. «رویکرد افتراقی در ترافعی شدن دادرسی کیفری در پرتو اسناد بین‌المللی و حقوق ایران». رساله دکترا، تهران: دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز، 1395.
پرادل، ژان، گرت کورستنز و گرت فرملن. حقوق کیفری شورای اروپا. ترجمه محمد آشوری. تهران: انتشارات خرسندی، 1393.
حاجی‌حیدر، حمید. «بررسی مفهوم جامع عدالت در اسلام». معرفت سیاسی 2 (1388): 36-7.
ساقیان، محمدمهدی. «اصل برابری سلاح‌ها در فرایند کیفری با تکیه بر حقوق فرانسه و ایران». مجلة حقوقی دادگستری 56 و 57 (1385): 110-79.
ساکوچی، آندرا. حاکمیت قانون و محاکمه عادلانه. ترجمه مینا سیم‌ور. تهران: نشر نی، 1382.
صابر، محمود و حسین ناظریان. «مهلت معقول دادرسی در دیوان کیفری بین‌المللی و آرای دادگاه اروپایی حقوق بشر». پژوهش‌های حقوق تطبیقی 18 (1393): 176-143.
فرح‌بخش، مجتبی. «مفهوم و مبانی حقوق دفاعی متهم». مجله حقوقی دادگستری 56 و 57 (1385): 136-111.
قپانچی، حسام و حمیدرضا دانش‌ناری. «الگوهای دوگانه فرایند کیفری: کنترل جرم و دادرسی منصفانه». آموزههای حقوق کیفری 4 (1391): 184-167.
قربانی، علی. دادرسی منصفانه در رویه دادگاه اروپایی حقوق بشر. جلد اول. قم: انتشارات حقوق امروز، 1390.
مهرا، نسرین. «نظام عدالت کیفری در انگلستان و ولز». مجله فقه و حقوق 16 (1387): 112-93.
ناجی‌زواره، مرتضی. آشنایی با آیین دادرسی کیفری، دعاوی ناشی از جرم و تحقیقات مقدماتی. جلد اول. تهران: انتشارات خرسندی، 1395.
نجفی ابرندآبادی، علی‌حسین. دادرسی عادلانه: تقریرات درسی دوره کارشناسی ارشد حقوق بشر. تهران: دانشکده حقوق دانشگاه شهید بهشتی، 1386-1385.
هاشم‌زاده هریسی، هاشم، اصول حقوق جزای اسلام، جزوة دوره دکتری حقوق کیفری و جرم‌شناسی. تهران: دانشگاه علوم تحقیقات تهران، 1393.
هژبرالساداتی، هانیه و محمدجعفر حبیب‌زاده. «عدالت اجتماعی و عدالت کیفری؛ جدایی یا پیوند». آموزه‌های حقوق کیفری، دانشگاه علوم اسلامی رضوی 8 (1393): 54-25.
یوسفی، ایمان. «بررسی تمایل جهانی به حذف بازپرس». مطالعات حقوقی 5 (1390): 233-215.
ب. منابع انگلیسی
Liyod, L J. An Introduction to Policing and Police Powers. London: Cavendish Publishing, 2005.
Roach, Kent. Due Process and Victims' Rights: The New Law and Politics of Criminal Justice. Toronto: University of Toronto Press, 1999.