مبانی «نظریه انتخاب منطقی» در پیشگیری وضعی

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسنده

گروه آموزشی جرم شناسی، دانشکده علوم و فنون انتظامی، دانشگاه علوم انتظامی امین. استادیار گروه.

چکیده

زمینه و هدف: بزهکار بالقوه در مواجهه با موقعیت جرم، اقدام به تصمیم گیری می کند. مبدعان پیشگیری وضعی، تصمیم به ارتکاب جرم را براساس «نظریه انتخاب منطقی» تحلیل می کنند. تحلیل مبنایی این نظریه در پیشگیری وضعی نشان می دهد که از میان عقل و امیال، امیال راهبر بزهکار بالقوه است و عقل در این فرایند، به صرفه‌ترین راه را در اختیار او می گذارد. بزهکار بالقوه براساس منطقِ «پاداش-هزینه/تنبیه» درباره ارتکاب جرم تصمیم گیری می کند. هدف از نگارش مقاله حاضر مطالعه مبانی «فلسفی» و «پوزیتیویستی» عقلانیت پیشگیری وضعی با استناد به ریشه ها و پیشینه های نظریه انتخاب منطقی است.
روش تحقیق: این پژوهش از نوع توصیفی-تحلیلی است. پژوهش با استفاده از منابع کتابخانه‌ای و اینترنتی به زبان فارسی و انگلیسی انجام شده است.
یافته ها و نتایج: یافته های فلسفی این مقاله نشان می دهد که «نظریه انتخاب منطقی»، معرف نظام عقلانیت در پیشگیری وضعی است. این نظریه با استناد به فلسفه «هیوم»، از میان عقل و امیال، امیال را راهبر بزهکار بالقوه می داند و با الگوبرداری از دیدگاه های فلسفی بنتام و میل، انتخاب آماج را تابع «منفعت» می داند. با جمع این دو دیدگاه، بزهکار بالقوه با هدایت امیال، کوتاه ترین و اقتصادی ترین هدف را آماج جرم قرار می دهد. ا تقلیل بزهکار بالقوه به موجودی محاسبه گر یا ماشین‌حساب، ارزش ها، معنویت و سعادت مفهومی ندارد زیرا اهداف توسط امیال و برای دستیابی به منفعت کوتاه‌مدت مادی، با محاسبات اقتصادی (هزینه- سود) تعیین می شود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Rationality Foundations of Situational Crime Prevention

نویسنده [English]

  • Dr. Mehdi Moghimi
Assistant professor at the Department of Criminology, Amin University of Police sciences.
چکیده [English]

Background and Objectives: Situational prevention is an approach which, by concentrating on “situation”, considers the environment as being more effective in crime commission from among “human” and “environment”. With this takeaway, “human” assumes a weaker role in situational prevention analyses; however, some perspectives of this kind of prevention, especially perspectives related with “decision-making systems of the potential offender in the face of the crime situation” can implicitly provide insights into his system of rationality, will, passions and instincts. This article is aimed to explore the basics of one of these insights, i.e., situational prevention rationality. This rationality involves certain “philosophical” and “positivist” principles.
Methodology: This research is applied in terms of goals and from a methodological point of view, it is based on documents. The research has been conducted by using library studies, internet sources, articles and Persian and English researches. Note taking was used to gather data also.
Findings and Results: By invoking to the Hume's philosophy, situational prevention believes passions to direct the potential offender. The potential offender chooses his targets by directing passions by the shortest means possible in the direction of his benefits. Inspired by Bentham and Mill's philosophical perspectives, i.e., attraction of pleasures and avoidance of pains, situational prevention theorists consider the choice of target on the part of the potential offender as a function of the principle of “utility”. From a positivist point of view, situational prevention believes the potential offender to be a function of reward-punishment pattern as it models behaviorist psychology.
Sociologically, the cost-benefit model has been introduced as a basis for the potential offender's decision making. Accordingly, the situational rationality system is a nominal/ instrumental rationality which, considering all human's behaviors as “purposeful”, directs rationality towards the “logic of calculus”. This kind of thinking reduces man to an evaluating/ calculating creature. In this system of rationality, values, spirituality and happiness are nonsensical, because goals are mostly determined by passions for gaining short-term material benefits via economic estimates (cost-benefit). This denotes reducing a truth-seeking man (goal-setting criteria) to an effective man (the rationale for determining means).

کلیدواژه‌ها [English]

  • Situational Prevention
  • Reasoning
  • Rationale
  • Calculus
  • Economy
  • Cost
  • Benefit

مراجع

الف. منابع فارسی
ابراهیمی، شهرام، مترجم. درآمدی بر پیشگیری از جرم. چاپ اول. تهران: میزان، 1393.
بابایی، محمدعلی و علی نجیبیان. «چالش‌های پیشگیری وضعی از جرم». فصلنامه حقوقی دادگستری 75 (1390): 172-147.
ثلاثی، محسن، مترجم. نظریه‌های جامعه‌شناسی در دوران معاصر. چاپ بیست و یکم. تهران: علمی، 1395.
جوادی‌یگانه، محمدرضا. «رویکرد جامعه‌شناسانه نظریه انتخاب عقلانی (مقدمه‌ای بر تغییرات فرهنگی و اجتماعی برنامه‌ریزی‌شده)». فصلنامه راهبرد فرهنگ 3 (1387): 64-33.
رفیعی مهرآبادی، محمد، مترجم. پنجاه فیلسوف بزرگ. تهران: عطایی، 1380.
ستوده، هدایت‌الله. روان‌شناسی اجتماعی. تهران: آوای نور، 1395.
صادقی، هادی. مترجم. فلسفة اخلاق. چاپ دوم. قم: کتاب طه، 1383.
صبوری، منوچهر، مترجم. بنیادهای نظریه اجتماعی. چاپ سوم. تهران: نشر نی، 1390.
صدیقی، بهرنگ و وحید طلوعی، مترجم. نظریه‌های کلاسیک جامعه‌شناسی. چاپ نهم. تهران: نشر نی، 1394.
صدیق سروستانی، رحمت‌اله و دغاقله عقیق. «مقایسه نگرش شهروندان معمولی و نخبگان جامعه در مورد عدالت اجتماعی (مورد تهران بزرگ)». دوفصلنامه نامه علوم اجتماعی 34 (1387): 47-23.
صفاری، علی. مقالاتی در جرم‌شناسی و کیفرشناسی. چاپ اول. تهران: جنگل، 1391.
صفایی‌مقدم، مسعود، علیرضا رشیدی و محمدجعفر پاک‌سرشت. «بررسی اصل عقلانیت در منابع اسلامی و استلزامات تربیتی آن». فصلنامه علوم تربیتی و روان‌شناسی دانشگاه شهید چمران اهواز 4 (1385): 29-1.
علیوردی‌نیا، اکبر و صالح صالح‌نژاد. «کاربست‌های نظریه گزینش عقلانی در تبیین جرایم و ارائه دلالت‌های سیاستی برای پیشگیری از جرم». فصلنامه کارآگاه 25 (1392): 26-9.
غروی، سید محمد، علی‌محمد برادران رفیعی، حسین شکرکن، فرهاد ماهر و غلامرضا نفیسی. مکتب‌های روان‌شناسی و نقد آن. جلد 2. چاپ هشتم. تهران: پژوهشکده حوزه و دانشگاه، 1394.
فروغی، محمدعلی. سیر حکمت در اروپا. جلد اول. تهران: زوار، 1366.
فنایی، ابوالقاسم. دین در ترازوی اخلاق. تهران: مؤسسه فرهنگی صراط، 1384.
کتبی، مرتضی، مترجم. نظریه‌ها در روان‌شناسی اجتماعی. چاپ چهارم. تهران: دانشگاه تهران، 1386.
کرجی، علی. اصطلاحات فلسفی و تفاوت آنها با یکدیگر. چاپ چهارم. تهران: بوستان کتاب قم، 1392.
محمدنسل، غلامرضا. کلیات پیشگیری از جرم. چاپ اول. تهران: میزان، 1393.
محمدنسل، غلامرضا، مترجم. پلیس و پیشگیری از جرم. تهران: پلیس پیشگیری، 1387.
مسمی‌پرست، شهناز و محمود متحد، مترجم. فلسفه علوم اجتماعی: بنیادهای فلسفی تفکر اجتماعی. چاپ پنجم. تهران: آگه، 1394.
ملکیان، مصطفی. راهی به رهایی؛ جستارهایی در عقلانیت و معنویت. تهران: نگاه معاصر، 1381.
موحدمجد، مجید و احسان حمیدی‌زاده. «دنیوی شدن و نظریه انتخاب عقلانی دین». فصلنامه پژوهش‌های ادیانی 3 (1393): 128-109.
میرخلیلی، سید محمود. پیشگیری وضعی از بزهکاری. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1388.
ب. منابع انگلیسی
Barenes, Janathan. The Complete Works of Aristotl. US: Prinston University, 1995.
Bentham, Jeremy. An Introduction to the Principles of Morals and Legislation. US: Kitcheners, 2000.
Bentham, Jeremy. Introduction to the Principles of Morals and Legislation. New York: Hafner, 1948.
Blau, Peter Michael. Exchange and Power in Social Life. US: Transaction, 1964.
Clarke, Ronald V. Affect and the Reasoning Criminal: Past and Future. edited by. J. L. Van Gelder, H. Elffers, D. Reynald, and D. Nagin. England: Routledge, 2014.
Clarke, Ronald V., and John E. Eck. Crime Analysis for Problem Solvers in 60 Small Steps. US: U.S Department of Justice, 2009.
Clarke, Ronald V., and Marcus Felson. Routine Activity and Rational Choice. US: Transaction Publishers, 1993.
Coleman, James S. “Foundations for a Theory of Collective Decisions.” American Journal of Sociology 71 (1966): 615-627.
Coleman, James S. Foundations of Social Theory. US: Belknap Press of Harvard University Press, 1990.
Cornish, Derek Blaikie, and R.V Clarke. Rational Choice Perspective. edited by R. Wortley & L. Mazerolle. UK: Willan, 2008.
Cornish, Derek Blaikie, and Ronald V. Clarke. “Opportuinities, Precipitators and Criminal Decisions: A Reply to Wortley's Critique of Situational Crime Prevention.” Crime Prevention Studies 16 (2003): 41-96.
Cornish, Derek Blaikie, and Ronald V. Clarke. “Understanding Crime Displacement: An Application of Rational Choice Theory.” Criminology 25 (1987): 933-947.
Craige, Edward. The Routledge Encyclopedia of Philosophy. V. 9. London: Routledge, 1998.
Donnelly, Peter D., and Catherine L. Ward. Oxford Textbook of Violence Prevention: Epidemiology, Evidence, and Policy. US: Oxford University Press, 2015.
Emerson, Richard Marc. “Social Exchange Theory.” Social Psychology: Sociological Prespectives 30 (1981): 30-56.
Ewing, A.C. Ethics. New York: The Free Press, 1965.
Follesdal, Dagfinn. “Rationalty.” Epistimology IX (1986): 5-14.
Friedman, Debra, and Michael Hechter. The Comparative Advantages of Rational Choice Theory. edited by G. Ritzer. New York: Columbia University, 1990.
Gül, Serdar Kenan. “An Evaluation of Rational Choice Theory in Criminology.” Girne American University Journal of Sociology and Applied Science 8 (2009): 36-44.
Homans, George Caspar.Social Behavior: Its Elementary Forms. US: Harcourt Brace, 1974.
Hume, David. A Treaties If Human Nature. 2nd Ed. US: Oxford, Clorendon Press, 1978.
Hume, David. An Enquiry Concerning the Principles of Morals. edited by Tom, L. Beachamp. US: Oxford, University Press, 1998.
Marks, Lawrence E. Neurobiology of Sensation and Reward. edited by Jay A. Gottfried. US: CRC Press/ Taylor & Francis, 2011.
Marongiu, Pietro, and Graeme Newman. Situational Crime Prevention and the Utilitarian Tradition. edited by Graeme Newman, Ronald V. Clarke and S. Giora Shoham. New York: Routledge, 2016.
Meeker, Barbara Foley. “Decisions and Exchange.” American Sociological Review36 (1971): 485-495.
Merton, Robert K. Social Theory and Social Structure. US:Free Press, 1968.
Newman, Graeme and Pietro Marongiu. Situational Crime Prevention and the Utilitarian Theories of Jeremy Bentham. edited by Graeme Newman, Ronald V. Clarke and S. Giora Shoham. New York: Routledge, 2016.
Opp, Karl-Dieter.Limited Rationality and Crime. edited by Graeme Newman, Ronald V. Clarke and S. Giora Shoham. New York: Routledge, 2016.
Pease, Ken. Predicting the Future: the Roles of Routine Activity and Rational Choice Theory. edited by Graeme Newman, Ronald V. Clarke and S. Giora Shoham. New York: Routledge, 2016.
Riegel, K.F. “Influence of Economic and Political Ideologies on the Developmental Psychology.” Psychological Bulletin, 78 (1972): 129-141.
Russo, Gaetana.Criminology in Crisis and the Social Demand for Crime Prevention. edited by Graeme Newman, Ronald V. Clarke and S. Giora Shoham. New York: Routledge, 2016.
Seve, Rene. Philosophical Justifications of Situational Crime Prevention. edited by Graeme Newman, Ronald V. Clarke and S. Giora Shoham. New York: Routledge, 2016.
Skinner, Burrhus Frederic. “Two Types of Conditioned Reflex and a Pseudo Type.” Journal of General Psychology 12 (1935): 66-77.
Turner, Jonothan H. The Structure of Sociological Theory. 6th Ed. US: Wadsworth Publishing Company, 1998.
Walters, Glenn D. “The Decision to Commit Crime: Rational or Nonrational?.” Criminology, Criminal Justice Law & Society 16 (2015): 1-18.
Weber, Max. Economy and Society. edited by Guenther Roth and Claus Wittich. New York: Bedminister, 1968, Originally Published 1921.
Wortley, Richard. “A Classification of Techniques for Controlling Situational Precipitators of Crime.” Security Journal 14 (2001): 63-82.
Wortley, Richard. “A two-stage Model of Situational Crime Prevention.” Studies on Crime and Crime Prevention 7 (1998): 173-188.
Wortley, Richard. Rational Choice and Offender Decision-Making: Lessons from the Cognitive Sciences. edited by B. Leclerc and R. Wortley. England: Routledge, 2014.
Wortley, Richard.Reconsidering the Role of Opportunity in Situational Crime Prevention. edited by Graeme Newman, Ronald V. Clarke and S. Giora Shoham. New York: Routledge, 2016.
Yamagishi, Toshio, Mary R. Gillmore and Karen S. Cook. “Network Connections and the Distribution of Power in Exchange Networks.” American Journal of Sociology 93 (1998): 833-851.
Yamagishi, Toshio. Social Dilemmas. edited by Cook, Karen S., Fine Gary A., House James S. Needham Heights. US: Allyn and Bacon, 1995.
پژوهشهای حقوق جزا و جرم شناسی
دوره 6، شماره 12
آذر 1397
صفحه 31-56

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار