قلمرو میانجیگری کیفری در انواع جرایم در حقوق موضوعه ایران

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران.

2 دکترای حقوق جزا و جرم‌شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد امارات متحده عربی، دبی، امارات متحده عربی.

چکیده

پیرسالاری و پایبندی به ارزش‌های سنتی، وابستگی افراد به یکدیگر و نیاز به جامعه محلی، کم‌رنگ بودن قدرت حکومت‌ها و بی‌ارادگی آنها برای دخالت در اختلافات بین فردی در گذشته‌ای نه‌چندان دور، موجبی بود برای شکل‌گیری فرایند میانجیگری کیفری! و امروزه شکست گفتمان‌های کیفرسالار دولتی، تراکم قوانین، طواری دادرسی، بوروکراسی‌های اداری و ... بهانه‌ای است برای تخریب عدالت کیفری رسمی و بازتولید شدن این مفهوم و شاخ‌وبرگ گرفتن ادبیات علمی مربوط به آن! در این روش از حل اختلاف، طرفین دعوی فارغ از محدودیت‌های کتاب قانون و دادرسی رسمی به کمک شخص ثالث به دنبال رسیدن به توافق مشترک هستند. به دنبال قانون‌مند شدن میانجیگری کیفری در ایران، تبیین مختصات آن در حقوق موضوعه و تعیین گستره و قلمرو آن در پاسخ‌دهی به انواع جرایم (حدود، تعزیرات، قصاص و دیات) از اهمیت زیادی برخوردار است. باید دید که آیا قانونگذار ایرانی با تبیین کارآمد قلمرو میانجیگری توانسته است امکان استفاده حداکثری از این فرایند را فراهم سازد؟ پاسخ‌دهی به پرسش مذکور گامی است در جهت شناسایی کاستی‌های موجود و چراغ راهی است برای اصلاح قوانین مربوطه. نتایج این تحقیق که به روش تحلیلی ـ توصیفی انجام‌شده است نشان می‌دهد، در جرایم چهارگانه مذکور نتیجه میانجیگری نسبت به عدالت کیفری رسمی مطلوب‌تر است، باوجوداین قانونگذار ایرانی میانجیگری را تنها در جرایم تعزیری آن ‌هم به‌صورت بسیار محدود پذیرفته است، این درحالی است که تسرّی این فرایند به‌صورت صریح و روشن به دیات و قصاص ضروری است و گسترش قلمرو آن به بخشی از جرایم حدی نیز فاقد اشکال است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Scope of Penal Mediation in Various Types of Crimes in Iranian Substantive Law

نویسندگان [English]

  • Hossein Gholami 1
  • Badr Soudani Sadery 2
1 Associate Professor, Faculty of Law and Political Sciences, Allameh Tabataba'i University, Tehran, Iran.
2 Ph.D. in Criminal Law and Criminology, Islamic Azad University, UAE Branch, Dubai, UAE.
چکیده [English]

Senior-ARCHY (accepting the judgment of elderlies by the grass root of a society) and the commitment to traditional values, people's dependence on each other and the need for the local community, the low power of governments and their indetermination to interfere in interpersonal disputes in a not-so-distant past, was a reason for shaping of the penal mediation process. And today, the defeat of governmental punishment based dialogues, the congestion of laws, the length of procedure, administrative bureaucracy ... Are excuses for the destruction of official criminal justice, and the re-production of this concept and the enrichment of scientific literature related to it. In this method of resolving disputes the parties, regardless of the limits of the book of law and the formal procedure with the help of a third party are seeking a union. Following the legalization of penal mediation in Iran, the clarification of its specifics in the substantive law and determining its scope and extension in responding to the various types of crimes (discretionary punishments - Ta`zir, retaliation - Qisas and atonement) is of great importance. It should be seen whether Iranian lawmakers have been able to make the most of this process by clarifying the effectiveness scope of mediation. Answering the above question is a step towards identifying existing shortcomings and lights to reform the relevant laws. The results of this analytical-descriptive research show that the result of mediation is more favorable than formal criminal justice towards four crimes mentioned above. However, the Iranian legislator has accepted mediation only for discretionary punishment crimes which is in a limited extend. This is while generalizing this process is clearly to atonements and retaliation and extending its scope to a part of Hadd crimes is correct.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Penal Mediation
  • Discretionary Punishments
  • Hudud
  • Retaliation
  • Atonements
  • Diyat

فهرست منابع

الف. منابع فارسی
آیین‌نامه میانجیگری.
احدی، سیف‌اله. «کاوشی درموارد اختلافی حد و تعزیر». مطالعات اسلامی فقه و اصول 102 (1394): 32-9.
حاجی‌ده‌آبادی، احمد. «طبقه‌بندی مجازات‌ها در قانون مجازات اسلامی، جایگاه تعزیرات و مجازات‌های بازدارنده». مجله حقوقی دادگستری 69 (1389): 35-9.
حسینوند، موسی. میانجیگری در پرتو آموزه‌های عدالت ترمیمی. تهران: مجد، 1394.
دهخدا، علی‌اکبر. لغت‌نامه. تهران: دانشگاه تهران، 1377.
رایت، مارتین، تونی مارشال و مایکل مایز. عدالت ترمیمی. ترجمه امیر سماواتی پیروز. تهران: خلیلیان، 1384.
سماواتی پیروز، امیر. عدالت ترمیمی: تعدیل تدریجی عدالت کیفری یا تغییر آن. تهران: بینه، 1385.
سودانی سادری، بدر. «مطالعه تطبیقی میانجیگری کیفری در حقوق ایران، مصر و انگلیس».رساله دکترا، دبی: دانشگاه آزاد اسلامی واحد امارات، 1396.
عباسی، مصطفی. میانجیگری کیفری. تهران: دانشور، 1382.
عمید، حسن. فرهنگ فارسی عمید. تهران: مؤسسه انتشارات امیرکبیر، 1379.
غلامی، حسین. عدالت ترمیمی. تهران: سمت، 1393.
فروزش، روح‌الله. جایگاه عدالت ترمیمی در فقه اسلامی و حقوق ایران. تهران: خرسندی، 1386.
فلو، ویلم. نظام قضایی عصر صفوی. ترجمه حسن زندیه. قم: پژوهشکده حوزه و دانشگاه، 1381.
قانون آیین دادرسی کیفری مصوب 1392.
قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران.
قانون شوراهای حل اختلاف مصوب 1394.
قانون مجازات اسلامی مصوب 1392.
گرشاسبی، اصغر. هنر و فن میانجیگری. تهران: مهاجر، 1388.
لایحه تشکیل دادگاه اطفال و نوجوانان.
معین، محمد. فرهنگ فارسی. جلد 4. تهران: سپهر، 1372.
نوبهار، رحیم. «شفاعت در حد و تعزیر». پژوهش حقوق کیفری 7 (1393): 130-103.
ب. منابع عربی
ابن ابی الکرم، مبارک. نهایه فی غریب الحدیث. بیروت: دار احیاء التذاث العربی، 1993.
حر عاملی، محمد بن الحسن. وسائل‌الشیعه. تهران: اسلامیه، 1386.
رامی متولی، القاضی. الوساطه فی القانون الجنائی الاجرائی المقارن. القاهره: دار النهضه العربیه، 2010.
طبرسی، فضل بن حسن. مجمع‌البیان فی تفسیر القرآن. بیروت: دارالمعرفه، 1406.
فیومی، احمد بن محمد. مصباح المنیر. قم: دارالهجره، 1415 ق.
قرآن کریم.
محقق حلی، جعفر بن حسن. شرائع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام. قم: مؤسسه اسماعیلیان، 1408 ق.
ج. منابع انگلیسی
Bazemore, Gordon, and Mark Umberit. “A Comparison of Four Restorative Conferencing Models.” February 2001,
https://www.ncjrs.gov/pdffiles1/ojjdp/184738.pdf.
Braith Waite, John. “Setting Standards for Restorative Justice.” BRIT. J. CRIMINAL 42 (2002): 563-577.
Mark, Umberit, and Ann Warner Roberts. “Mediation of Criminal Conflict in England.” Center for Restorative Justice & Peacemaking, UN, University of Minnesota (15 March 1996): 1-20.
Petronela, Stogrin. “Mediation in Criminal Matters.” Acta Universitatis George Baca via, Juridical 3(1) (2014):1-8.  
Stenlo, Lars, Goran. “Mediation in International Negotiations.” Lund, Student Literature, (1972), 36.
Turman, Kathryn McKay. “National Survey of Victim - Offender Mediation Programs in the United States.” Center for Restorative Justice & Peacemaking, School of Social Work University of Minnesota 21 (2000): 178-203.
Young, Oran. The Intermediate’s, Third Parties in International Crisis. Princeton N, J: Princeton University Press, 1976.