چالش‌های فرارویِ استقلال دادیار در تحقیقات جنایی

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسنده

دانشجوی دکتری، گروه حقوق جزا و جرم شناسی، دانشکده حقوق، دانشگاه علوم قضایی و خدمات اداری، تهران، ایران.

10.22034/jclc.2024.421201.1923

چکیده

با عدول قانون‌گذار از رویکرد تبعیت محضِ دادیار به عنوان یکی از مقام‌های تحقیق از دادستان در تدوین ماده 92 قانون آیین دادرسی کیفری، گام مهمی در جهت حاکمیت استقلال این مقام در فرایند تحقیقات جنایی برداشته شد. نگرش تقنینی جدید، نوید بخش اتخاذ سیاست قضایی یکپارچه در جهت پذیرش دادیار تحقیق به عنوان مقام قضایی و رعایت استقلال او، گشت. اما عدم ورود تمام عیار به این حوزه، نه تنها موجب شده است که برخی از رویکرد و دیدگاه‌های مخل استقلالِ دادیار همچون گذشته، کماکان لاینحل باقی بماند، بلکه به هر مقامی این امکان و جسارت را می‌دهد، تا با سواستفاده از اختیارات و خلاءهای قانونی، عنان ابتکار به دست گرفته و با تعابیر و تفاسیر مختلف، ضربه‌ای بر پیکرۀ استقلال این مقام تحقیق در شئون قضایی و غیرآن وارد کند. از این‌رو، آنچه در جستار پیش‌رو مورد واکاوی و هدف قرار گرفته است، تحلیل چالش‌های فراروی استقلال دادیار در تحقیقات مقدماتی است. این پژوهش با روش کیفی، ضمن مصاحبه عمیق با برخی از مقامات نظام عدالت کیفری ایران، مهمترین چالش‌های حقوقی (مداخله غیرموثر مقام تعقیب، چیرگی قیمومت‌انگاری و فقدان باورمندی نسبت به دادیار تحقیق، ابهام و همپوشانی در وظایف دادیار و عملکرد جزیره‌ای این مقام، تورم پرونده‌های ارجاعی و استرداد آن‌ها) و فراحقوقی (آمارگرایی بی‌ضابطه، فشار کانون‌های قدرت و ثروت، الزام و انتظار ساختاری و قضایی، کمبود شعب دادیاری) را شناسایی نموده و راهکارهای مناسبی را در برابر آنها به دست‌اندرکاران دستگاه قضایی پیشنهاد می‌کند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Challenges Facing Dadyar's Independence in Criminal Investigations

نویسنده [English]

  • Saeed Ghaedi
PhD student, Department of Criminal Law and Criminology, Faculty of Law, University of Judicial Sciences and Administrative Services, Tehran, Iran.
چکیده [English]

With the legislator's deviation from the approach of pure obedience of the dadyar as one of the investigation authorities to the prosecutor in the drafting of Article 92 of the Criminal Procedure Law, an important step was taken towards the independence of this authority in the criminal investigation process. The new legislative approach promises to adopt a unified judicial policy in order to accept the investigative dadyar as a judicial authority and respect his independence. However, the lack of full-fledged entry into this field has not only caused some of the approaches and views that disrupt the independence of the dadyar to remain unsolved as in the past, but also gives every official the opportunity and courage to abuse the powers and legal loopholes. Anan has taken the initiative and with different interpretations, to strike a blow on the independence of this research authority in judicial and other matters. Therefore, what has been analyzed and targeted in the upcoming research is the analysis of the challenges faced by Dadyar's independence in preliminary research. This qualitative research, along with in-depth interviews with some officials of Iran's criminal justice system, revealed the most important legal challenges (ineffective intervention of the prosecuting authority, the dominance of guardianship and lack of trust in the investigating dadyar, ambiguity and overlap in the dadyar's duties and the insular performance of this official, inflation referral cases and their extradition) and extra-legal (unregulated statism, pressure of power and wealth centers, structural and judicial requirements and expectations.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Judicial Relationship Between Dadyar and Prosecutor
  • Judicial Independence
  • Investigative Dadyar
  • Challenges
  • Solutions

مراجع

لف) منابع فارسی
- آشوری، محمد. آیین دادرسی کیفری. جلد دوم. چاپ اول. تهران: انتشارات سمت، 1379.
- آقاجانی، حسن‌علی. هماهنگی: درون سازمانی و بین سازمانی. چاپ اول. بابلسر: انتشارات دانشگاه مازندران، 1388. 
- استراوس، انسلم و کربین جولیت کربین. مبانی پژوهش کیفی، فنون و مراحل تولید نظریه زمینه‌ای، ترجمه ابراهیم افشار. تهران: نشر نی، 1390.
- امیری، علی، جواد طهماسبی و بتول پاکزاد. «کاربرد مدیریت ارجاع در تضمین دادرسی بی‌طرفانه کیفری». مجله حقوقی دادگستری، 85، 114 (1400)، 27-52.
https://doi.org/10.22106/jlj.2021.130157.3502
- باقری نژاد، زینب. اصول آیین دادرسی کیفری. تهران: نشر خرسندی، 1394.
- بیرانوند، رسول، سیدعلیرضا میرکمالی و اکبر رجبی. «تاثیر استقلال قاضی بر تحقق عدالت اجتماعی و حقوق شهروندی». فصلنامه حقوق پزشکی ویژه نامه حقوق بشر و حقوق شهروندی، 12(1399)، 36-49. 
URL: http://ijmedicallaw.ir/article-1-1214-fa.html
- پیوست، رحمان، مهدی شیدائیان و محمدخلیل صالحی. «چالش‌های دادستان در اجرای دادرسی عادلانه و راهکارهای آن». فصلنامه پژوهش حقوق کیفری، 11، 40(1401)، 71-104. 
https://doi.org/10.22054/jclr.2022.52761.2126
- تنگستانی، محمدقاسم. استقلال و مسئولیت قوه قضاییه. تهران: نشر میزان، 1397.
حسن‌زاده، مهدی و محمدرضا صفرنیا شهری. «اعتبار اظهارِنظر دادیار». مجله حقوقی دادگستری، 75، 76(1390)، 157-183. 
https://doi.org/10.22106/jlj.2011.11072
- حیدرنژاد، ولی‌الله و سیدمحمدمهدی غمامی. «مطالعه تطبیقی شرایط و فرایندهای انتخاب و انتصاب قضات در نظام‌های حقوقی ایالات متحده آمریکا و فرانسه». مطالعات حقوق تطبیقی، 10، 1(1397)، 111-140.
doi: 10.22059/jcl.2018.258134.633673
- خالقی، علی. نکته‌ها در قانون آیین دادرسی کیفری. تهران: موسسه مطالعات و پژوهش‌های حقوقی شهر دانش، 1395. 
- ستایش‌پور، محمد و فاطمه‌زهرا آسیان. «استقلال قضات در نظام حقوقی جمهوری اسلامی ایران در پرتو آموزه‌های دین مبین اسلام». فصلنامه تمدن حقوقی، 5، 12(1401)، 383-396.
doi: 10.22034/lc.2022.156484
- طهماسبی، جواد. آیین دادرسی کیفری. چاپ سوم. تهران: انتشارات میزان، 1396.   
- فضائلی، مصطفی. دادرسی عادلانه. چاپ سوم. تهران: موسسه مطالعات و پژوهش‌های حقوقی شهر دانش، 1394. 
- فلچر، جورج‌پی. مفاهیم بنیادین حقوق کیفری. ترجمه: سیدمهدی سیدزاده ثانی. چاپ اول. مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی، 1384.
- قائدی، سعید. «حدود تفکیک مقام تعقیب از مقام تحقیق با تأکیدبر قانون آیین دادرسی کیفری 1392». پایان‌نامه برای دریافت درجه کارشناسی ارشد. شیراز: دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه شیراز، 1396.
- قائدی، سعید و شبنم جهانگیری. «تحلیل الگوی رابطه سلسله‌مراتبی میان دادستان و دادیار در حقوق کیفری ایران». فصلنامه تمدن حقوقی، 6، 15 (1402)، 127-152. 
doi: 10.22034/lc.2023.398771.1347
- کاظمی جویباری، مهدی. «قرائت جرم‌شناختی موازین دادرسی عادلانه». پایان‌نامه کارشناسی ارشد، تهران: دانشگاه شهید بهشتی، 1388. 
- کمیسیون اروپایی ارتقای عدالت. ارزیابی نظام‌های قضایی اروپا در سال 2012. ویراستار: احمد مرکز مالمیری. چاپ نخست. تهران: انتشارات پژوهشگاه قوه قضائیه، 1395. 
- مؤذن‌‌زادگان، حسنعلی و بهزاد جهانی. «ساختار اجرای احکام کیفری ایران در پرتو اصل استقلال قضایی». مجله پژوهش‌های حقوقی، 9، 18 (1400)، 31-55. 
doi: 10.22034/jclc.2021.268731.1459
- مهدوی، علیرضا، حسین احمری و مصطفی رجایی. «بررسی فقهی و قانونی علم و اجتهاد و استقلال قضات». مجله جامعه شناسی سیاسی ایران، 5، 6 (1401)، 336-346. 
doi: 10.30510/psi.2022.317769.2735
- نجفی، زهرا، طهمورث حسنقلی‌پور و فرشادگلستان. «بررسی جایگاه مرکز آمار ایران با استفاده از روش AHP». پژوهش‌های مدیریت در ایران، 18، 3 (1393)، 205-226.
doi: 20.1001.1.2322200.1393.18.3.10.5

ب) منابع خارجی
- Boyce, Carolyn & Neale, Palena. “Conducting in-depth interviews: A guide for designing and conducting in-depth interviews for evaluation input”, Pathfinder International Tool Series, 6 (2006), 128-151. http://www.pathfind.org/site/DocServer/m_e_tool_series_indepth_interviews.pdf?docID=6301
- Collin, Peter. “Dictionary of Law”, Fourth Edition, Bloomsbury Publishing, 2004.
- Guidance for promoting judicial independence and impartiality, papers FUSAID (NGO) availableat:www.usaid.gov/our_work/democracy_and/pnacm 2007.pd, (2007).
- Handbook on criminal justice responses to terrorism. UNODC Vienal, 2009.
- Kelly, William. “An Independent Judiciary: the core of the rule of law”, International center for criminal law reform and criminal justice policy. 3, http://www.iccir.law.ubc.ca.
- Singh, M.P. Securing the independence of the judiciary- the Indian experience, IND, INT L & COMP.L. Rev. 10, 2(2000), 245-292. DOI: https://doi.org/10.18060/17703
پژوهشهای حقوق جزا و جرم شناسی
دوره 11، شماره 22
اسفند 1402
صفحه 339-374

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار