اراده آزاد به مثابه رکن مسؤولیت کیفری در جدال سازگارانگاری و ناسازگارانگاری

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه حقوق جزا و جرمشناسی، دانشکده حقوق، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

2 دانش‌آموخته کارشناسی‌ارشد حقوق جزا و جرم‌شناسی، دانشکده حقوق، دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

قوانین کیفری با این پیش‌فرض نگاشته می‌شوند که آدمیان صاحب اراده‌اند و بر رفتارهای خود کنترل دارند. تردید در این پیش‌فرض، تهدیدی علیه حقوق کیفری است، زیرا از یک سو مجازات فرد فاقد اراده، ناعادلانه است و از سوی دیگر کارکرد بازدارنده قوانین کیفری بی‌معنا به نظر خواهد رسید؛ زیرا قانون نمی‌تواند شخص فاقد اراده را راهنمایی کند. برخی از متفکران با اشاره به گستردگی روابط علّی ـ معلولی حاکم بر جهان انسانی در وجود ارادة آزاد برای انسان تردید کرده‌اند. مقاله حاضر با بررسی دو رویکرد عمده در خصوص مسئله جبر و اختیار، یعنی سازگارانگاری و ناسازگارانگاری، تلاش نموده است که ضمن تأکید بر لزوم اراده آزاد به عنوان رکن مسؤولیت کیفری آدمی، به روابط علّی ـ معلولی نیز توجه کند و از این طریق، راه را برای رسیدن به خوانشی عادلانه از مسؤولیت کیفری هموار نماید.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Free Will as the Foundation of Criminal Responsibility in the Debate between Compatibilism and Incompatibilism

نویسندگان [English]

  • Rahim Nobahar 1
  • Mohammadreza Khatteshab 2
1 Associate Professor in Department of Criminal Law and Criminology, Faculty of Law, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran
2
چکیده [English]

Criminal law presupposes human beings are rational agents who have free will and ability to control their conducts. Raising doubt about this presupposition would threaten and harm criminal law. It is because punishing a person who has no control over his acts is unjust. Furthermore, determinism makes some major functions of criminal law like deterrence nonsense. Obviously, law cannot guide the forced persons who have no free will. Some philosophers raise the idea of impossibility of free will for human being by reference to the causal universe in which we live. This article considers two basic approaches about free will and determinism; i.e. compatibility and incompatibility. It also tries to make a consistency between the acceptance of free will of human being along with causal relations and living in a causal universe. Such an approach, according to the authors would provide background for having a more just and fair understanding of criminal responsibility.

کلیدواژه‌ها [English]

  • determinism
  • Free Will
  • Compatibilism
  • Incompatibilism
  • criminal responsibility

مراجع

الف. منابع فارسی
اتکینسون، آر.اف. درآمدی به فلسفه اخلاق. چاپ اول. ترجمه سهراب علوی‌نیا. تهران: هرمس، 1391.
اردبیلی، محمدعلی. حقوق جزای عمومی. جلد دوم. چاپ سی و سوم. تهران: میزان، تابستان 1393.
برهانی، محسن. حقوق کیفری و اخلاق. چاپ اول. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1395.
بشیری، احمد. «درباره قضیه پاکدشت/ شانزده بار اعدام، برای بیجه!». مجله کانون وکلا 184 و 185 (بهار و تابستان 1383): 44-28.
بیکس، برایان. فرهنگ نظریة حقوقی. چاپ دوم. ترجمه محمد راسخ. تهران: نی، 1389.
تیبت، مارک. فلسفه حقوق. چاپ اول. ترجمه حسن رضایی خاوری. مشهد مقدس: دانشگاه علوم اسلامی رضوی، 1384.
جوادی، محسن. مسئله باید و هست: بحثی در رابطه ارزش و واقع. چاپ اول. قم: بوستان کتاب قم، 1375.
جوانفر، عباس. «گزارش ماه: دشت خون: علت‌یابی جنایت‌های بیجه و همدستش». مجله اصلاح و تربیت 33 (آذر 1383): 6-3.
علیا، مسعود. فرهنگ توصیفی فلسفه اخلاق. چاپ اول. تهران: هرمس، 1391.
علیزاده، بهرام. «دیدگاه‌های معاصر در باب اراده آزاد». مجله نقد و نظر 57 (بهار 1389): 188-149.
فلچر، جرج. کیفر و مسؤولیت. ترجمه بهروز جندقی. مجله معرفت 118 (مهر 1386): 122-113.
کین، رابرت. فلسفه اختیار. ترجمه فخرالسادات علوی. تهران: انتشارات حکمت، 1391.
مطهری، مرتضی. انسان و سرنوشت. تهران: بنیاد علمی فرهنگی استاد شهید مرتضی مطهری. http://motahari.ir/fa/content/185
مطهری، مرتضی. کلیات علوم اسلامی، کلام ـ عرفان ـ حکمت عملی. جلد دوم. تهران: بنیاد علمی فرهنگی استاد شهید مرتضی مطهری..http://motahari.ir/fa/content/185
موسوی مجاب، سید درید. نقش اراده در مسؤولیت کیفری با رویکردی به نظام حقوقی ایران. چاپ اول. تهران: بهنامی، 1388.
میرسعیدی، سیدمنصور. مسؤولیت کیفری ـ قلمرو و ارکان. چاپ اول. تهران: میزان،1383.
میرمحمدصادقی، حسین. تحلیل مبانی حقوق جزای عمومی. چاپ اول. تهران: جنگل، 1390.
ولیدی، محمدصالح. حقوق جزا، مسؤولیت کیفری. چاپ اول. تهران: امیرکبیر، 1366.
هاسپرس، جان. درآمدی بر تحلیل فلسفی. چاپ دوم. ترجمه موسی اکرمی. تهران: طرح نو، 1387.
 
ب. منابع انگلیسی
Blumoff, Theodore. “How (Some) Criminals Are Made?,” in Law and Neuroscience: Current Legal Issues, edited by Michael Freeman, 13
Cane, Peter. Responsibility in Law and Morality. Oregon: Hart Publishing, 2002.
Chakraborty, NirmaKanti, PatryushNath Upreti and Anoop Mishra, “Genetic Environmental Influences on Criminal Behavior,” Calcutta Law Times 1 (2011): 36-48.
Duff, Antony. “Legal and Moral Responsibility,” Philosophy Compass 4 (2009): 978-986.
Duff, Antony. Answering for Crime. Portland: Hart Publishing, 2007.
McKenna, Michael, D. Justin Coates. “Compatibilism.” Substantive Revision (2015), The Stanford Encyclopedia of Philosophy, ed. Edward N. Zalta, (Winter 2016). Accessed August 20, 2017. https://plato.stanford.edu/archives/win2016/entries/compatibilism
Morse, Stephen. “Brain Overclaim Syndrome and Criminal Responsibility: A Diagnostic Note.” Ohio State Journal of Criminal Law 3 (2006): 397-412.
Morse, Stephen. “Compatibilist Criminal Law.” in The Future of Punishment, edited by Thomas A. Nadelhoffer, 107-131. New York: Oxford University Press, 2013.
Morse, Stephen. “Reason, Results, and Criminal Responsibility.” University of Illinois Law Review (2004): 363-444.
Smilansky, Saul. “Hard Determinism and Punishment: A Practical Reductio.” Law and Philosophy 30 (2011): 353-367.
Vihvelin, Kadri. “Arguments for Incompatibilism.” substantive revision (2011), ed. Edward N Zalta, The Stanford Encyclopedia of Philosophy, (Fall 2015), Accessed August 20, 2017. https://plato.stanford.edu/archives/fall2015/entries/incompatibilism-arguments/.
پژوهشهای حقوق جزا و جرم شناسی
دوره 5، شماره 9
شهریور 1396
صفحه 87-113

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار