نارسایی تقنینی بزه جاسوسی در قانون مجازات اسلامی در مقایسه با قانون مجازات فرانسه

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسنده

طلبه حوزه علمیه قم، دکترای حقوق جزا و جرم‌شناسی.

10.22034/jclc.2023.401402.1863

چکیده

نظام کیفری ایران منبعث از نظام رومی ژرمن به‌خصوص نظام قضایی فرانسه است. با وجود این به نظر می‌رسد نتوانسته از مزایای نگاه جامع‌تر قانون‌گذار فرانسوی نسبت به جرم جاسوسی بهره ببرد، جرم جاسوسی از زمره اصلی‌ترین جرایم پرخطر است که تحت شمول سیاست جنایی امنیت‌مدار قرار داشته و بیشتر از سوی کشورها به‌صورت حداکثری جرم‌انگاری و با مجازات‌های سرکوب‌گرایانه مواجه است. ازاین‌رو هدف این مقاله بررسی سیاست جنایی ایران در خصوص جرم جاسوسی در مقایسه با سیاست جنایی فرانسه است.
این تحقیق از لحاظ هدف کاربردی با رویکرد بنیادین است و روش تحقیق توصیفی تحلیلی و روش گردآوری اطلاعات، مطالعات کتابخانه‌ای است.
قانون‌گذار ایران در جرم‌انگاری جاسوسی، با نگاه حداقلی و سنتی به این جرم نگریسته و نتوانسته از روزآمدی و انعطاف‌پذیری مناسبی برخوردار و متناسب با میزان خطرات و صدمات احتمالی این جرم، ابعاد متنوعی را برای جرم‌انگاری جاسوسی در نظر بگیرد، همین امر سبب جرم‌انگاری‌های ناقص، بعضاً متضاد و مبهم نسبت به جاسوسی شده و اختلاف‌نظر حقوق‌دانان و محاکم را در این حوزه پدیدار ساخته است؛ لایحه جدید قانون تعزیرات نیز نتوانسته اشکالات مطرح شده را مرتفع سازد؛ درحالی‌که قانون‌گذار فرانسه، با اصلاح و به‌روزرسانی نگرش تقنینی خود در خصوص جاسوسی توانسته ابعاد متنوعی را برای آن جرم‌انگاری نماید.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The legal inadequacy of espionage in the Islamic Penal Code compared to the French Penal Code

نویسنده [English]

  • seyedrohollah Aghigh
Ph.D.of Criminal Law and Criminology.
چکیده [English]

Iran's criminal system originates from the Romano-Germanic system, especially the French judicial system, however, it seems that it has not been able to take advantage of the more comprehensive view of the French legislator towards the crime of espionage, the crime of espionage is one of the main high-risk crimes that has been included in the security-oriented criminal policy and is usually The countries face maximum criminalization and repressive punishments. Therefore, the purpose of this article is to examine Iran's criminal policy regarding the crime of espionage in comparison with French criminal policy.
This research is applied in terms of objective with a fundamental approach, and the method of descriptive analytical research and the method of collecting information is library studies.
In the criminalization of espionage, Iran's legislator has looked at this crime with a minimal and traditional view and has not been able to consider various dimensions for the criminalization of espionage, which has modernity and flexibility and is proportional to the level of possible risks and harms of this crime, which is the reason for incomplete criminalizations. Sometimes it has become contradictory and ambiguous towards espionage and it has caused the disagreement of jurists and courts in this field; The new Penal Law bill has not been able to solve the problems raised; While the French legislator, by correcting and updating his legislative attitude regarding espionage, has been able to criminalize various dimensions for it.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Espionage
  • Treason
  • Crimes against security
  • Criminal policy
  • Criminal laws
الف) منابع فارسی
- ابن منظور، محمد بن مکرم. لسان العرب. جلد دوم، بیروت: دارصادر، ۱۴۱۴.
- بزه جاسوسی در حقوق کیفری ایران، دامغان: پایان‌نامه کارشناسی ارشد،  دانشگاه دامغان، ۱۳۹۵.
- آشوری، داریوش. دانشنامه سیاسی، چاپ چهاردهم، تهران، انتشارات مروارید، ۱۳۸۶. 
- انصاریان، مجتبی و جواد منزوی بزرگی «شناخت مفهومی و جرم‌انگارانه جاسوسی در حقوق کیفری سنتی و حقوق فن آوری اطلاعات»، فصلنامۀ مطالعات حفاظت و امنیت انتظامی، 10،35(۱۳۹۴)، ۱۴۵ - ۱۸۳.
- بصیری، محمدعلی. «تحولات مفهوم امنیت ملی»، نشریه اطلاعات سیاسی - اقتصادی، 15(۱۳۸۰)،۱۶۳-۱۶۴.
- بکاریا، سزار. رساله جرایم و مجازات‌ها، ترجمه محمدعلی اردبیلی، چاپ دوم، تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی، ۱۳۷۴.
- پروین، خیرالله، رضا فرامرزی، و امین پاشایی امیری، «تنقیح قوانین و مقررات گامی در تضمین اصل امنیت حقوقی»، فصلنامه دانش حقوق عمومی،30،9(۱۳۹۹)، ۹۵-۱۱۶.
- پور بافرانی، حسن. «بایدها و نبایدهای جرم‌انگاری در حقوق کیفری ایران»، فصلنامه مجلس و راهبرد، 20،75(۱۳۹۰).
- جلالی، محمود، «جاسوسی در حقوق بین‌الملل مدرن و ضرورت تدوین مقررات جهانی»، فصلنامۀ مطالعات حقوق عمومی، 5،15(۱۴۰۰)، ۳۲۹ - ۳۵۳.
- خاقانی اصفهانی، مهدی، «محکومیت به اتهام همکاری با دول خارجی متخاصم»، دو فصلنامه رویۀ قضایی (حقوق کیفری)، 1(۱۳۹۵)، ۷۱-۸۱.
- دهخدا، علی‌اکبر. لغت‌نامه، جلد پنجم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، ۱۳۷۳.
- ساریخانی، عادل. جاسوسی و خیانت به کشور (پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد)، تهران، دانشگاه تربیت‌مدرس، ۱۳۷۵.
- ساریخانی، عادل. جاسوسی و خیانت به کشور، چاپ اول،  قم: مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، ۱۳۷۸.
- سپهوند، امیر خان. جرایم علیه امنیت و آسایش عمومی (جزوه درسی)، تهران: دانشگاه شهید بهشتی، دانشکده حقوق، ۱۳۶۷.
- شامبیاتی، هوشنگ. حقوق کیفری اختصاصی، چاپ اول، جلد3،  تهران: انتشارات ژوبین،  ۱۳۷۶.
- عالی‌پور، حسن. جرایم ضدامنیت ملی، چاپ اول، تهران: انتشارات خرسندی، ۱۳۸۹.
- عقیق، سید روح اله، صالحی، کریم و برخورداری، عارف «نادیده‌انگاری بایسته‌های تقنینی در قوانین کیفری ایران در حوزه جرایم علیه امنیت»، فصلنامه دانش حقوق عمومی، 11،۳۸(۱۴۰۱)، ۱۰۹- ۱۴۶.
- علی‌بابایی، غلامرضا. فرهنگ علوم سیاسی، تهران: انتشارات ویس، ۱۳۶۹. 
- عمید، حسن. فرهنگ فارسی، چاپ ششم، تهران: انتشارات امیرکبیر، ۱۳۸۸.
- فریدل، ران، «جاسوسی: دنیای مدرن جاسوسی»، ترجمه معاونت پژوهشی دانشکده امام باقر ع، تهران: انتشارات دانشکده امام باقر ع، ۱۳۸۲.
- قرشی بنابی، علی‌اکبر، «قاموس قرآن»، جلد 2، تهران: دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۷۰.
- کی نیا، مهدی. مبانی جرم‌شناسی (جامعه‌شناسی جنایی)، جلد دوم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، ۱۳۹۴.
- گارو رنه، مطالعات نظری و عملی در حقوق جزا، جلد 3، ترجمه سید ضیاءالدین نقابت، ۱۳۴۴.
- گلدوزیان، ایرج. حقوق جزای اختصاصی جرایم علیه تمامیت جسمانی، اموال و مالکیت، امنیت و آسایش عمومی، چاپ ششم، تهران: جهاد دانشگاهی، ۱۳۷۸.
- ماندل، رابرت. چهره متغیر امنیت ملی، چاپ سوم، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی، ۱۳۸۷.
- مجیدی، سید محمود «آسیب‌شناسی سیاست جنایی ماهوی ایران در قبال بزه جاسوسی»، فصلنامه مجلس و راهبرد، 105(۱۴۰۰)، ۲۴۵-۲۷۵.
- مجیدی، سید محمود. بزه جاسوسی در حقوق کیفری ایران و فرانسه، چاپ دوم، تهران، نشر میزان، ۱۳۹۸.
- مجیدی، سید محمود. حقوق کیفری اختصاصی جرایم علیه امنیت، چاپ دوم، تهران، نشر میزان، ۱۳۹۲.
- محسنی، علی، مهدی جاودانی مقدم و محسن حاجی، «تحول پارادایمی مفهوم قدرت و امنیت در عصر جهانی‌شدن و تأثیر آن بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران»، پژوهش‌های سیاسی جهان اسلام، 3 (۱۳۹۷)، ۱۲۶- ۹۹.
- محقق، محمدباقر. دائره الفرائد در فرهنگ قرآن، جلد پنجم، چاپ اول، تهران: انتشارات بنیاد، ۱۳۶۶.
- میرمحمد صادقی، حسین. جرایم علیه امنیت و آسایش عمومی، چاپ بیست و چهارم، تهران: نشر میزان، ۱۳۹۲.
- ولیدی، محمد صالح. حقوق جزای اختصاصی، جلد سوم، چاپ دوم،  تهران: نشر داد، ۱۳۷۳.
- یزدیان جعفری، جواد «اصل تناسب جرم و مجازات؛ چرائی و چگونگی آن»، دو فصلنامه حقوق تطبیقی، 14 (۱۳۸۷)، ۱۳۹-۱۵۶.
ب) منابع خارجی
- Barré-Pépin, Martine, “Secret industriel et commercial -Secret corporatif et commercial -et secret de la Défense”, Le secret nucléaire, André Larceneux et Juliette Olivier-Leprince (Dir.), EUD, (2014), pp.71-107.
- Bertrand Warusfel, extrait de “Le secret de la défense nationale-soutenir les intérêts de la nation et libertés publiques dans la société de l’information”, thèse pour le doctorat d’État en droit, Université Paris V-René Descartes, (1994).
- Bouloc, Bernard,  “Droit pénal general”, Dalloz, 28ed, Paris, (2023).
- Cohen J, Kovar R, , “L’espionnag en temps de paix”, 6 Annuaire français de droit international, (1960), 239.
- Colonieu, Victor, “Les actions populaires, en droit romain : l’espionnage du point de vue du droit international et du droit général français”, thèse de doctorat. Lyon (1888).
- Dauses M, et Wolf D, “L’espionnage par satellites et l’ordre international”, Rgae, n°1,(1973).
- Denécé, Eric & Arboit, Gérald, , “Histoire mondiale de L’espionnage”, Ouest-France, (2010).
- Edmondson, L, , “Espionage in .rnnsnaooon Law”, 5 Vanderbilt Journal of Transnational Law (1972), 434.
- Jacques. Henri, Robert, “Droit pénal général”, Duf, 2ed, Paris, (1992).
- Jean, Pradel, “Droit pénal general”, Cujas. Paris, (1994).
- Jeanclos, Yves, “Droit pénal européen”, Dimension historique, Économique, Paris, (2009).
- Kohen, Gérard & Kovar, Jonathan et Robert, “L’espionnage en temps de paix”, in Annuaire français de droit international, Volume 6, Paris, (1960),  pp. 239-255
- Lafouasse, Fabien, “L’espionnage en droit international”, Annuaire francais de droit international XLVII, Cnrs Éditions, Paris, (2001).
- Picard, Nicolas (2018), “La répression judiciaire de l’espionnage en France pendant la grande guerre”, Mémoire de Master, Sous la direction de Mme Sophie Démare-Lafont, Université Paris II Panthéon – Assas, Paris.
- Pin, Xavier, (2023), “Droit pénal général 2024”, Dalloz, 15ed, Paris.
- Veron, Michael (1998), “Droit Pénal spécial”, Masson, bed, Paris.
- Wright Q (1962), “Espionage nnd th Doctrnne of Non-Intervention nn Internal Affairs”, in R. Stanger ed., Essays on Espionage and International Law.