خون‌صلح؛ حل‌و‌فصل سنتی قتل

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار دانشکدۀ حقوق دانشگاه علامه طباطبائی

2 دانش‌آموخته دوره کارشناسی ارشد حقوق جزا و جرم‌شناسی، دانشگاه علامه طباطبائی

چکیده

خون‌صلح آیینی ویژه در پاسخ به قتل است که هنوز در برخی مناطق کشور و در کنار رسیدگی‌های نظام رسمیِ کیفری اجرا می‌شود؛ مناطقی که هنوز ریشه‌های قومی و طایفه‌ای و ویژگی‌های جوامع سنتی در آنها ملموس است. در این جوامع با توجه به وجود ساختار سنتی، عصبیتِ قومی و اعتقاد به اجرای عدالت خصوصی، وقوع یک قتل می‌تواند شروعی برای ارتکابِ انواع جرایم باشد. با این توضیح که در نظام عشیره‌ای هر فرد علاوه بر هویت فردی دارای یک هویت جمعی نیز هست. در این جوامع انسجام و همبستگی بالا بوده و ارتکاب جرم نسبت به یک نفر تجاوز به تمام افراد است. بنابراین با وقوع قتل، مردم به دو گروه بزهکار و بزه‌دیده تقسیم می‌شوند. پی‌آمد این شکاف در جامعه وقوع و استمرار جرایم مختلف توسط این دو گروه علیه یکدیگر است. در چنین شرایطی خون‌صلح با مشارکت فعال جامعۀ محلی، اولیاء دم، قاتل و اقوام او، موجب ترمیم روابط گسسته شده جامعه و پیشگیری از وقوع جرائم احتمالی درآینده می‌شود. در این مقاله سعی شده است تا ضمن بررسی مراحل، قلمرو جغرافیایی و چگونگی اجرای مراسم خون‌صلح، به کارکردهای این آیین از منظر سهامداران عدالت کیفری پرداخته شود. از مهم‌ترین یافته‌های این تحقیق می‌توان به تناسب این آیین با ویژگی‌های حاکم بر جوامع مقید به خون‌صلح، ترمیم و احیای روابط گسسته شده بین طرفین و پیشگیری از وقوع جرم اشاره کرد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Khoonsolh; dealing with Murder in a Traditional Manner

نویسندگان [English]

  • Hossein Gholami 1
  • Hossein Moradgholi 2
1
2
چکیده [English]

Khoonsolh is an especial ritual in response to murder which is still applied in some parts of the country along with official criminal investigation; areas where ethnic and tribal roots and characteristics of traditional societies are still tangible. In the traditional structure of such societies which embedded ethnic prejudice and belief in private justice, a murder might cause perpetration of variety of different crimes. In this regard, it should also be added that in addition to the individual identity of each person, tribal system has a collective identity as well. Due to the high cohesion of such communities, a crime against a person is considered an aggression towards all the members of the given community. Hence, the aftermath of murder will be the division of people into two groups: offender and victim. The consequence of such gap in the society would be the perpetration and continuity of various crimes against each other by these groups. In such circumstances, Khoonsolh can restore the shattered social relationships and prevent the possible future crimes through the participation of local community, heirs of the victim, murderer and his/her kin. In this article we have attempted to investigate the process along with embarking on the geographical domain and the functions of Khoonsolh ceremony. The main achievement of current study is proving the proportionality of given ritual to the restoration and revival of shattered relationships between the parties and prevention of crime.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Khoonsolh
  • Khoonbas
  • Local community
  • Restoration
  • Prevention of Crime
قرآن کریم
ارجمندی، غلامرضا. «نوروزی، ابوالقاسم، حل منازعات قومی در میان عشایر بختیاری شهرستان ایزه و رسم خون‌بری یا خون‌بس.» مجله بررسی مسائل اجتماعی ایران 1 (1389).
بخشی، زیبا. خون‌بس در کهگیلویه و بویراحمد. یاسوج: انتشارات سازمان بسیج دانشجویی، مرکز علمی بسیج دانشجویی استان کهگیلویه و بویر احمد، 1384.
جانب‌اللهی، محمدسعید. «نکاتی از نقش پنهان زن در گستره پنج قرن تاریخ عشایر بلوچ؛ از چاکرخان تا رضاخان.» فصلنامه عشایری ذخائر انقلاب 11 (1369).
خالقی، علی. آیین دادرسی کیفری. چاپ ششم. تهران: مؤسسه مطالعات و پژوهشهای حقوقی شهر دانش، 1389.
دهخدا، علی‌اکبر. فرهنگ متوسط دهخدا. چاپ دوم. تهران: انتشارات دانشگاه تهران، 1390.
شیری، عباس. «فرآیند عدالت ترمیمی.» فصلنامه مطالعات پیشگیری از جرم 1:1 (1385).
عباسی، مصطفی. «عدالت ترمیمی؛ دیدگاه نوین عدالت کیفری.» مجله پژوهش حقوق و سیاست 9 (1382).
عباسی، مصطفی. افق‌های نوین عدالت ترمیمی در میانجی‌گری کیفری. تهران: انتشارات دانشور، 1382.
عطاشنه، منصور. «فصل یا رسیدگی‌های شبه‌قضایی در مناطق عرب‌نشین خوزستان.» پایان‌نامه کارشناسی ارشد حقوق جزا و جرم‌شناسی، تهران: دانشگاه تهران، 70-1369.
غلامی، حسین. عدالت ترمیمی. تهران: انتشارات سمت، 1385.
فرخجسته، هوشنگ. «مباحث نظری درباره ویژگی‌های جوامع سنتی و جوامع صنعتی.» کتاب توسعه 3 (1371).
گلدوزیان، ایرج. بایسته‌های حقوق جزای عمومی (3-2-1). چاپ سیزدهم. تهران: انتشارات میزان، 1385.
گودرزی، حسین. سیمای عشایر شرق لرستان. تهران: انتشارات ترسیم، 1374.
ماسوری، شکوفه. «خی‌صُل.» نامه انسان‌شناسی 3 (1382).
محتشمی، ندا. نظریۀ تعامل‌گرایی در جرم‌شناسی و سیاست جنایی. تهران: انتشارات مجد، 1391.
مرادقلی، حسین. «بررسی جرم شناختی خون صلح.» پایان‌نامه کارشناسی ارشد حقوق جزا و جرم‌شناسی، تهران: دانشگاه علامه طباطبائی، 1392.
میرمحمدصادقی، حسین. جرایم علیه اشخاص. چاپ دوم. تهران: انتشارات میزان، 1387.
نجفی ابرندآبادی، علی‌حسین، تقریرات درس جامعه‌شناسی کیفری. گردآوری و تنظیم: بهروز جوانمرد. دورۀ دکترای، دانشگاه شهید بهشتی، نیمسال نخست 89-1388. قابل دسترسی در www.lawtest.ir
نجفی ابرندآبادی، علی‌حسین، و حسین بادامچی (مترجمان). تاریخ حقوق کیفری بین‌النهرین، تهران: انتشارات سمت، 1383.
نجفی ابرندآبادی، علی‌حسین، و حمید ‌هاشم‌بیگی. دانشنامه جرم‌شناسی. چاپ دوم. تهران: انتشارات گنج دانش، 1390.
نجفی توانا، علی. جرم‌شناسی. چاپ چهاردهم. تهران: انتشارات آموزش و سنجش، 1390.