اصل رفتار و قاعده های آن در حقوق جنایی: با رویکردی تطبیقی به حقوق ایران و انگلستان

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسنده

استادیار دانشکدۀ حقوق دانشگاه تربیت مدرّس.

چکیده

اصل رفتار به منزلۀ ترجمان رکن مادّی جرم یکی از چهار اصل بنیادی است که در مدلی به نام نظریۀ حقوق جنایی صورت‌بندی می‌شود. این نظریه با مدلی سلسله ‌مراتبی رابطۀ میان مصداق‌های هنجار جنایی را تبیین می‌کند که بر پایۀ آن، رفتار به‌ مثابه نمود بیرونی گزینش آزادانه به قاعده‌هایی و هر قاعده به مقرّره‌هایی تجزیه می‌شوند و در مجموع، هنجارهای ناظر بر رفتار سازندۀ جرم را کاربردپذیر می‌سازند. قاعده‌های اصل رفتار سه گروه‌اند: قاعده‌های ناظر بر ماهیت رفتار، قاعده‌‌های ناظر بر شرایط رفتار و قاعده‌های ناظر بر نتیجۀ رفتار. این قاعده‌ها بخشی از شباهت‌ها و تفاوت‌های مطرح در سامانه‌های حقوق جنایی تطبیقی را بازتاب می‌دهند که نمونۀ برگزیدۀ مقاله به ایران و انگلستان اختصاص یافته است. مطالعۀ تطبیقی مقاله نشان می‌دهد که با وجود امکان‌ صورت‌بندی رکن مادّی جرم به ‌مثابه اصل رفتار در هر دو سامانه، قاعده‌های این اصل و مقرّره‌های آنها در ایران به ‌طور عمده از سامانه‌های خارجی (به‌ویژه اروپایی‌ ـ ‌فرانسوی) اقتباس شده‌اند، در حالی‌که در انگلستان سازمان مشخّص و یکپارچه‌ای برای هنجارهای ناظر بر رفتار سازندۀ جرم پیش‌بینی شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Principle of Conduct and Its Rules in Criminal Law: with a Comparative Approach to Iran and England law

نویسنده [English]

  • Mehrdad Rayejian Asli
چکیده [English]

The principle of conduct, as a basic principle, is as the actus reus in a model which can be called criminal law theory. The theory explains the relations among manifestations of criminal norm based upon a hierarchical model in which the conduct as objective aspect of free choice is analyzed into several rules from which each one derive specific provisions. These render the norms constituting criminal conduct become applicable in any criminal cases. The rules derived from the principle of conduct are divided into three groups: rules of the nature of conduct, rules of requirements and circumstances of conduct, and rules of consequence of conduct. All of the rules reflect similarities and differences within comparative criminal law systems. The cases concerned in this article are Iranian and English legal systems. The article concludes that although the classical concept actus reus can be formulated as the principle of conduct in both legal systems but the rules and specific provisions derived from reflect significant differences between the Iran and England law: Whereas these rules and provisions have mainly been incorporated into within Iranian law from other legal systems (esp. European-French ones), there is an organized system of the norms constituting conduct within England law.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Criminal law
  • Criminal norm
  • Principle of conduct
  • rules and provisions of conduct principle
منابع فارسی
1. اردبیلی، محمدعلی. حقوق جزای عمومی. جلد نخست. تهران: نشر میزان، 1379.
2. استفانی، گاستون و دیگران. حقوق جزای عمومی. جلد اوّل، جرم و مجرم. ترجمۀ حسن دادبان، تهران: انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی، 1373.
3. باهری، محمّد و میرزاعلی‌اکبرخان داور. نگرشی بر حقوق جزای عمومی. تهران: مجمع علمی‌ ـ ‌فرهنگی مجد، 1380.
4. بیکس، برایان. فرهنگ نظریه حقوقی. ترجمه محمد راسخ. تهران: نشر نی، 1389.
5. رایجیان اصلی، مهرداد. «مطالعۀ تطبیقی اصل قانونمندی و قاعده‌های آن در ایران و انگلستان». مجله حقوقی تطبیقی 2، دانشگاه تهران، 1390.
6. علی‌آبادی، عبدالحسین. حقوق جنائی. جلد اوّل. تهران: چاپخانۀ بانک ملّی ایران، چاپ پنجم، 1353.
7. فلچر، جرج پی. مفاهیم بنیادین حقوق کیفری. ترجمۀ سیّدمهدی سیّدزاده ثانی. مشهد: دانشگاه علوم اسلامی رضوی، 1384.
8. فیض، علیرضا. تطبیق در حقوق جزای عمومی اسلام. تهران: امیرکبیر، چاپ سوم، 1379.
9. کلارکسون، کریستوفر. تحلیل مبانی حقوق جزای عمومی. ترجمه و توضیح: حسین میرمحمدصادقی، تهران: جنگل جاودانه، 1390.
10. گارو، رنه. مطالعات نظری و عملی در حقوق جزا. ترجمۀ سیّدضیاء‌الدین نقابت، بی‌تا، بی‌جا.
11. گلدوزیان، ایرج. حقوق جزای عمومی ایران. جلد اوّل. تهران: انتشارات دانشگاه تهران، چاپ دوازدهم، 1390.
12. محسنی، مرتضی. دورۀ حقوق جزای عمومی. جلد اوّل. کلیّات حقوق جزا. تهران: کتابخانۀ گنج دانش، چاپ دوّم، 1382.
13. محسنی، مرتضی. دورۀ حقوق جزای عمومی. جلد دوّم. پدیدۀ جنایی. تهران: کتابخانۀ گنج دانش، چاپ دوّم، 1382.
14. میرمحمدصادقی، حسین. حقوق کیفری اختصاصی: جرایم علیه اشخاص. تهران: نشر میزان، 1386.
15. میرمحمدصادقی، حسین. حقوق کیفری اختصاصی: جرایم علیه اموال و مالکیت. تهران: نشر میزان و نشر دادگستر، چاپ ششم، 1378.
16. هارت، هربرت. مفهوم قانون. ترجمه محمد راسخ. تهران: نشر نی، چاپ اوّل، 1390.
17. نوربها، رضا. زمینۀ حقوق جزای عمومی. تهران: کتابخانۀ گنج دانش و نشر دادآفرین، چاپ سی‌و‌یکم، 1390.
 
منابع انگلیسی
1. American Heritage Dictionary; USA: Houghton Mifflin Harcourt Publishing Company, Fifth Edition, 2011, at: www.thefreedictionary.com/conduct.
2. Avila, Humberto; Theory of Legal Principle, Netherlands: Springer, First Published, 2007.
3. Criminal Law; Cavendish Lawcards Series, Fourth Edition, UK, 2004.
4. Fletcher, George P; Basic Concepts of Criminal Law, UK: Oxford University Press, First Published, 1998.
5. Hallevy, Gabriel; A Modern Treatise on the Principle of Legality in Criminal Law, London and New York: Springer, First Published, 2010.
6. Molan, Michael; Sourcebook of Criminal Law, UK: Cavendish Publishing Limited, Second Edition, 2001.
7. Molan, Mike; et.al; Modern Criminal Law, UK: Cavendish Publishing Limited, Fifth Edition, 2003.
8.Wilson, William; Criminal Law, UK: University of London International Programmes Publications Office, First Published, 2013.