شباهت ها و تفاوت های تفسیر در حقوق جنایی ماهوی و شکلی

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسنده

استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد اسلامشهر.

چکیده

حقوق جنایی ماهوی و شکلی در رویکردهای تفسیری و نیز قاعده‌های تفسیری عام فرقی با هم نداشته و در این مورد تفاوتی نیز با سایر شاخه‌های حقوقی ندارند. در حقوق جنایی، دو قاعده تفسیری ویژه وجود دارند (قاعده تفسیر محدود و قاعده تفسیر به سود متهم) که هر چند هسته مشترکی در دو پهنه حقوق جنایی ماهوی و شکلی دارند، قلمرو کاربرد آنها یکی نیست. قاعده تفسیر محدود را می‌توان به قاعده تفسیر محدودکننده حق‌شکنی تعریف کرد. با توجه به اینکه اصل قانونمندی جرم و دادرسی عادلانه مفهوم‌های کانونی یا محوری را به ‌ترتیب در حقوق جنایی ماهوی و شکلی تشکیل می‌دهند، قاعده تفسیر محدود را می‌توان در حقوق جنایی ماهوی به قاعده «استوار بر» یا «همسو با» اصل قانونمندی جرم و در حقوق جنایی شکلی به قاعده تفسیر «استوار بر» یا «همسو با» دادرسی عادلانه تعریف کرد. قاعده تفسیر به سود متهم در حقوق جنایی ماهوی در راستای تکمیل قاعده تفسیر محدود و به ‌عنوان آخرین زنجیره فرایند تفسیر نقش‌آفرینی می‌کند. این قاعده در پرتو اصل ترازش حق در حقوق جنایی شکلی قلمرو گسترده‌تری نسبت به حقوق جنایی ماهوی دارد و به شکل قاعده تفسیر سودبنیاد نمود می‌یابد که در قالب سه قاعده تفسیر به سود متهم، تفسیر به سود بزه‌دیده و تفسیر به سود جامعه جلوه‌گر می‌شود

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Similarities and Differences between Interpretation in Substantive and Procedural Law

نویسنده [English]

  • Ali Shojaei
چکیده [English]

Substantive and procedural criminal laws have no differences in relation to interpretive approaches and general canons of interpretation. They also have no differences in these respects with other legal branches. There are two special canons of interpretation (i.e., strict interpretation and interpretation in favor of the accused), which although they have a common core in both substantive and procedural criminal law, their applications are not the same. The strict interpretation could be defined as interpretation limiting the right-breaking. The principle of legality and fair trial are respectively the focal concepts in substantive and procedural criminal law. So, the canon of strict interpretation in substantive and procedural criminal law could be respectively defined as interpretation “based on” or “compatible with” the principle of legality and as interpretation “based on” or “compatible with” fair trial. The canon of interpretation in favor of the accused has a completing role for the canon of strict interpretation and is the last chain of the interpretive process in substantive criminal law. This canon has, in the light of the principle of balancing the rights, a broader scope in procedural criminal law than in substantive criminal law and is manifested as the canon of favor-based interpretation, which is subdivided into three canons, i.e., interpretation in favor of the accused, interpretation in favor of the crime victims and interpretation in favor of the society.

کلیدواژه‌ها [English]

  • interpretation
  • interpretive approaches
  • canons of interpretation
  • the principle of legality
  • Fair trial
  • the canon of strict interpretation
  • the canon of interpretation in favor of the accused
  • the canon of favor- based interpretation
1. اداره کنترل مواد مخدر و پیشگیری از جرم سازمان ملل متحد، مرکز بین‌المللی پیشگیری از جرم. عدالت برای بزه‌دیدگان. ترجمه علی شایان. تهران: مرکز مطالعات توسعه قضایی معاونت حقوقی و توسعه قضایی قوه قضائیه، نشر سلسبیل، 1384.
2. استفانی، گاستون و دیگران. حقوق جزای عمومی. جلد اول. ترجمه حسن دادبان. تهران: انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی، چاپ دوم، 1383.
3. امیدی، جلیل. تفسیر قانون در حقوق جزا. تهران: جاودانه، 1389.
4. انوری، حسن. فرهنگ فشرده سخن. جلد 2. تهران: سخن، 1382.
5.. دادرسی عادلانه. ترجمه فریده طه و لیلا اشرافی. تهران: بنیاد حقوقی میزان، 1386.
6. رایجیان اصلی، مهرداد. «بازاندیشی دادرسی دادگرانه». فصلنامه پژوهش حقوق کیفری 7 (1393): 131-148.
7. رایجیان اصلی، مهرداد. بزه‌دیده‌شناسی حمایتی. تهران: نشر دادگستر، چاپ دوم، 1390.
8. رایجیان اصلی، مهرداد. «تحول حقوق جهانی بزه‌دیدگان بر پایه اصل هم‌ترازی حقوق بزه‌دیده و متهم در بستر دادرسی عادلانه». مجله حقوقی دادگستری 56 و 57 (1385): 137-184.
9. رحمدل، منصور. آیین دادرسی کیفری. جلد 3، تهران: نشر دادگستر، 1393.
10. رحمدل، منصور. «حق انسان بر حریم خصوصی». مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی 70 (1384): 119-145.
11. رحمدل، منصور. «حق سکوت». مجله حقوقی دادگستری 56 و 57 (1385): 185-218.
12. ساقیان، محمد مهدی. «اصل برابری سلاح‌ها (با تکیه بر حقوق فرانسه و ایران)». مجله حقوقی دادگستری 56 و 57 (1385): 79-110
13. سبزواری‌نژاد، حجت‌الله. حقوق جزای عمومی. تهران: جنگل، 1392.
14. شجاعی، علی. تفسیر قانون جنایی در پرتو تفسیرشناسی و تحلیل گفتمان. تهران: نشر دادگستر، 1393.
15. شجاعی، علی. « قاعده‌های تفسیری ویژه در حقوق جنایی». مجله پژوهشهای حقوق جزا و جرم‌شناسی 1(1392): 39-41.
16. فضائلی، مصطفی. دادرسی عادلانه در محاکمات کیفری بین‌المللی. تهران: مؤسسه مطالعات و پژوهشهای حقوقی شهر دانش، 1387.
17. فیض، علیرضا. تطبیق در حقوق جزای عمومی اسلام. تهران: امیرکبیر، 1365