سیاست جنایی قضایی ایران در رابطه با مجازات‌های جایگزین حبس

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای حقوق جزا و جرم‌شناسی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد امارات متحده عربی

2 دانشیار دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبائی

چکیده

قانون‌گذار در پی احتراز از آسیب‌های حاصل از حبس و ساختار زندان، با تصویب قانون مجازات اسلامی مصوب 1392، نهادهای کیفری نوینی را پیش‌بینی نموده و فصلی را به مجازات‌های جایگزین حبس اختصاص داده است، اما این تغییرات در عرصة سیاست جنایی تقنینی به‌ تنهایی کافی نبوده و برای حصول نتیجه، سیاست جنایی قضایی نیز باید خود را با نگاه جدید قانون‌گذار هماهنگ نماید. در این پژوهش تلاش شده است چگونگی اثرپذیری سیاست جنایی قضایی از سیاست جنایی تقنینی با تحلیل آرای به‌دست‌آمده روشن شده و پژوهشی کابردی ارائه شود. یافته‌های حاصل از این تحقیق بیانگر آن هستند که در حال حاضر سیاست جنایی قضایی ایران در رابطه با مجازات‌های جایگزین حبس، فاصلة معناداری از سیاست جنایی تقنینی دارد؛ تنها در 5/6 درصد از تمام پرونده‌هایی که امکان دریافت جایگزین حبس را دارند، چنین واکنش‌هایی اعمال می‌شود. در بین آرای صادره نیز می‌توان به‌وفور نادیده انگاشتن برخی متغیرهای مهم همچون نوع جرم، سن، جنس، وضعیت شغلی و تأهل مرتکب را از سوی قضات مشاهده نمود، به ‌نحوی که جزای نقدی به ‌تنهایی حدود سه‌چهارم از آراء را به خود اختصاص داده است (87 مورد از 150 رأی). این موارد را می‌توان حاصل عدم درک درست قضات نسبت به اهمیت، ضرورت و اهداف جایگزین‌های حبس، همچنین مشکلات اجرایی و کمبودهای سخت‌افزاری دانست.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Iran's Judicial Criminal Policy on Alternatives to Imprisonment

نویسندگان [English]

  • Davood Khaksar 1
  • Dr. Hossein Gholami 2
1 Ph.D. Student in Criminal Law and Criminology, Islamic Azad University, EAU Branch
2 Associated Professor in Criminal Law and Criminology, Allameh Tabataba'i University, Tehran, Iran
چکیده [English]

The Iranian legislator seeking to avoid harms of imprisonment and prison, through enacting the Islamic Penal Code in 2013, established new criminal concepts and dedicated a chapter to alternatives to imprisonment. But these changes that reflect the legislative criminal policy, alone were not enough, and in order to achieve the result, the judicial criminal policy must also be coordinated with the new legislature's view. For the research to be applicable, the acquired sentences have been analyzed to demonstrate how legislative criminal policy has influenced judicial criminal policy. The findings of this study indicate that Iran's judicial criminal policy in relation to imprisonment's alternatives, currently has a significant bias from legislative criminal policy. Such responses apply only to 6.5% of all cases which are eligible to receive alternatives of imprisonment. Analyzing the issued sentences demonstrates that some important variables such as the type of crime, age, gender, occupational and marital status of the perpetrators have not been accounted adequately; As such about three quarters of the sentences have allocated to fines alone (87 of 150 sentences).This fact can be attributed, first of all, to the lack of proper understanding of judges about the importance, necessity and goals of alternatives to imprisonment, as well as executive problems and hardware deficiencies.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Criminal policy
  • Judicial Criminal Policy
  • Imprisonment
  • Alternatives to Imprisonment
الف. منابع فارسی
آشوری، محمد. جایگزین‌های زندان یا مجازات‌های بینابین. تهران: گرایش، 1382.
آشوری، محمد. عدالت کیفری (مجموعه مقالات). تهران: گنج دانش، 1376.
آلبرشت، هانس یورگ. ازدحام در زندان. ترجمه حسین غلامی. تهران: نشر میزان، 1395.
بهره‌مند، حمید. «سیاست حبس‌زدایی در نظام تقنینی جمهوری اسلامی ایران». راهبرد 80 (1396): 382-357.
حسینی‌نیک، سید عباس. مجموعه قوانین کاربردی مجد، حقوقی ـ کیفری. تهران: انتشارات مجد، 1394.
خویی، سید ابوالقاسم. لبیان. بیروت: دارالزهراء، 1395 ق.
دلماس مارتی، می ری. نظام‌های بزرگ سیاست جنایی. چاپ اول. ترجمه دکتر علی‌حسین نجفی ابرندآبادی. تهران: نشر میزان، 1381.
رضائی، غلامحسین. راهبردهای تعلیق و تعویق در فرایند کیفری. تهران: میزان، 1389.
صفاری، علی و حسن حاجی‌تبار فیروزجائی. مجازات‌های جایگزین حبس در حقوق کیفری ایران. تهران: فردوسی، 1393.
طغری‌نگار، حسن. مجموعه مقالات و سخنرانی‌های اولین همایش بین‌المللی بررسی راه‌های جایگزین مجازات حبس. تهران: سازمان زندان‌ها و اقدامات تأمینی و تربیتی کشور، راه تربیت، 1381.
عسکری‌نسب، مهرناز و رقیه ابراهیمی غریبدوستی. «مجازات‌های بینابین از منظر جرم‌شناسی در حقوق کیفری ایران». تحقیقات جدید در علوم انسانی 24 (1396): 79-63.
غلامی، حسین. «کیفرگرایی: مفهوم و گونه‌ها» در علوم جنایی تطبیقی در پرتو همکاری بین‌المللی (مجموعه مقالات نکوداشت دکتر سیلویا تلنباخ)، به کوشش حسین غلامی، 382-358. تهران: نشر میزان، 1395.
غلامی، حسین. ارزیابی بازدارندگی مجازات‌ها در قلمرو عدالت کیفری نظامی، پژوهش منتشرنشده در سازمان قضایی نیروهای مسلح، اداره کل پیشگیری از وقوع جرم و عفو و بخشودگی، 1390.
غلامی، حسین. کیفرشناسی، تهران: نشر میزان، 1395.
قرآن کریم.
لازرژ، کریستین. درآمدی بر سیاست جنایی. ترجمه علی‌حسین نجفی ابرندآبادی. تهران: نشر میزان، 1390.
محدث، محسن. مقایسه تطبیقی تأثیر مجازات زندان با مجازات‌های جایگزین در پیشگیری از تکرار جرم. تهران: مؤسسه فرهنگی هنری انتشاراتی نگاه بینه، 1390.
میرشمس‌شهشهانی، مائده و محمد آشوری. مجموعه مقالات همایش راهکارهای کاهش جمعیت کیفری زندان. تهران: میزان، 1386).
ناظرزاده کرمانی، فرناز و زینب امامی غفاری. «بررسی رویه و نگرش قضات دادگاه‌های اطفال تهران به جایگزین‌های مجازات حبس». دیدگاه‌های حقوق قضایی 65 (1393): 180-157.
نجفی ابرندآبادی، علی حسین و عبدالعلی توجهی. «بزه‌دیده‌شناسی و مشکل بزه‌دیدگی‌های گزارش‌نشده». مدرس علوم انسانی 13 (1378): 80-71.
نجفی ابرندآبادی، علی‌حسین و حمید هاشم بیگی. دانشنامه جرم‌شناسی. تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی، 1377.
نجفی ابرندآبادی، علی‌حسین. تاریخ تحولات حقوق کیفری، تقریرات مباحثی در علوم جنایی، مقطع کارشناسی ارشد، 1378.
هامایی، کوایچی. تعلیق مراقبتی در دنیا. ترجمه حسین آقایی‌نیا. تهران: میزان، 1377.
یکرنگی، محمد و مهدی ایرانمنش. «کیفرهای اجتماعی‌محور: از نظریه تا عمل (با تأکید بر پیش‌نیازهای اعمال کیفرهای اجتماع‌محور در ایران)». مجله حقوقی دادگستری 64 (1387): 112-90.
یوسفی‌نژاد، نوشین و محمود آقاجانی. «بررسی مجازات‌های سنتی و نوین جایگزین حبس در قانون مجازات اسلامی». مطالعات علوم سیاسی حقوق و فقه دوره سوم 3 (1396): 164-149.
یوسفی‌نژاد، نوشین و محمود آقاجانی. «کاهش مجازات حبس و نقش سیاست محوری قوه قضائیه در تأسیس نهادهای ارفاقی». مطالعات علوم سیاسی دوره سوم 2/2 (1396): 43-27.
ب. منابع انگلیسی
Albrecht, Hans-Joerg. Prison Overcrowding - Finding Effective Solutions. Berlin: Max-Planck-Institute for Foreign and International Criminal, 2012.
Shoesmith, Gary. “State Prisoner Elasticities and Integrated State Policies Using Non-Prison Alternatives.Wake Forest University - School of Business (2015). doi: 10.2139/ssrn.2585164, or https://ssrn.com/abstract=2585164.
Tony, Michael. “Community Punishments in a Rational Society.University of Minnesota Law School (2017): 1-15. https://ssrn.com/abstract=2920845.
United Nations Office on Drugs and Crime (UNODC). The Handbook on Alternatives to Imprisonment. Vienna: United Nations Publication, 2005