تحلیل کیفرشناختی قانون جزای عرفی مصوب 1295 شمسی

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیئت‌علمی دانشکده حقوق دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

2 دانشجوی دکترای حقوق جزا و جرم‌شناسی، دانشکده حقوق دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

چکیده

قانون جزای عرفی (1295 ش)، نخستین قانون‌نامه ماهوی در تاریخ تحولات حقوق کیفری ایران می‌باشد. اهمیت این قانون که 38 سال بعد از قانون‌نامه کنت (1258 ش) تنظیم شد این است که همچون قانون کنت زیربنای قانون‌های کیفری بعد از خود در ایران را تشکیل می‌دهد. این قانون از حیث تقسیم‌بندی نوین جرایم، مجازات‌ها و تفصیلی که نسبت به قانون کنت داشته و تا زمان تصویب آن بی‌سابقه بوده است، اهمیت بسیاری دارد. این مقررات هم نشانگر تحولات حقوق کیفری ایران و هم بیان‌گر فرهنگ حقوقی و اجتماعی ایران یکصد سال پیش است. بسیاری از نهادهای حقوق کیفری کنونی ریشه در سال‌های گذشته، حتی پیش از مشروطه دارد. شناخت گونه‌شناسی جرم و مجازات در قانون جزای عرفی از اهمیت بسزایی برخوردار است، به گونه‌ای که این قانون تأثیرات بسیاری از حیث جرم‌انگاری، تقسیم‌بندی نوین جرایم، تعیین کیفرهای متنوع به‌ ویژه حبس، شناسایی نهادهای مختلف و پیش‌بینی اصولی همچون اصل قانونی بودن جرایم و مجازات‌ها بر قوانین کیفری بعد از خود (از سال 1304 تا سال 1392) داشته است. تقسیم‌بندی جرایم به سه گروه جرایم علیه اشخاص، اموال و امنیت اولین بار توسط این قانون صورت گرفت و مجازات حبس به صورت سازمان‌یافته و گسترده از این طریق وارد نظام حقوق کیفری ایران شد. در مقاله حاضر به روش توصیفی ـ تحلیلی و از طریق مطالعات کتابخانه‌ای به تحلیل کیفرشناختی قانون جزای عرفی و بیان نظام کیفرهای این قانون و ارزیابی کیفرشناختی آن بر اساس کارکردهای مجازات پرداخته می‌شود. به عنوان نتیجه باید گفت، اصلی‌ترین هدف قانون جزای عرفی از تعیین کیفر (به‌ ویژه کیفر حبس)، ناتوان‌سازی و اصلاح و تربیت بزهکاران است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Penological Analysis of Customary Penal Code

نویسندگان [English]

  • Dr. Mahdi Sabooripour 1
  • Iraj Khalilzadeh 2
1 Department of Criminal Law in University of Shahid Beheshti, Tehran, Iran
2 Student of Criminal Law in Ph.D. in University of Shahid Beheshti, Tehran, Iran
چکیده [English]

Customary Criminal Code (1916) is the first substantial code in Iranian criminal law. This Code is ratified about 38 years after Counte Code (1879). Its importance is that it makes the substructures of its post criminal codes. This Code is very important due to new division of crimes, penalties and explanations of Counte Code which was unprecedented. These regulations show Iranian criminal law developments and Iranian legal social culture in 100 years ago. Many of current criminal law organizations go back to even pre-constitutional period. Recognition of the typology of crime and punishment in customary penal code is of great importance. So that, this law has many effects in criminalization, the new division of crimes, determination of various penalties, especially imprisonment, identification of different institutions and principles predictions such as the principle of legality of crimes and punishments on the penal codes after itself (from 1304 to 1392). The crimes divided into three groups of crimes against persons, property and security the first time was done by this law and the sentence of imprisonment organized and widespread in this way entered into Iran Criminal Law System. In the present article explain the penological analysis of Customary Penal Code and the statement of the penals system of this law and penological evaluation based on the functions of punishment.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Customary Criminal Code
  • Firooz Mirza Nosratodoleh
  • History of Criminal Law
  • Crimes and Penalties Typology
  • Penology
اتحادیه، منصوره و سعاد پیرا. نصرت‌الدوله: مجموعه مکاتبات، اسناد، خاطرات ... فیروز میرزا فیروز. جلد 3. تهران: نشر کتاب سیامک، 1378.
اتحادیه، منصوره و سیروس سعدوندیان. مجموعه مکاتبات، اسناد، خاطرات و آثار فیروز میرزا فیروز. جلد 2 (خاطرات محبس). تهران: نشر تاریخ ایران، 1370.
اثیمی، حمیدرضا. ماهیت جرم و توجیه کیفر در فلسفه افلاطون. تهران: نشر میزان، 1396.
بادامچی، حسین. قانون حمورابی. تهران: نشر نگاه معاصر، 1392.
بلوشر، ویپرت فون. سفرنامه بلوشر. ترجمة کیکاووس جهانداری. تهران: انتشارات خوارزمی، 1369.
پروین، ناصرالدین و محمدرسول دریاگشت. نصرت‌الدوله و میلسپو: پایان مأموریت آمریکایی‌ها در ایران. تهران: انتشارات اساطیر، 1381.
پیوندی، غلامرضا. «حکمت‌های کیفر در نظام جزایی اسلام». مجله حقوق اسلامی 13(48) (بهار 1395): 125-91.
جمعی از پژوهشگران. تاریخچه زندان (سرنوشت شیوه‌های اعمال کیفر در جوامع غربی). ترجمه محمدرضا گودرزی بروجردی. تهران: نشر میزان، 1390.
جوانبخت، محمد و سهیلا محمدی. «تعارض اصل تناسب جرم و مجازات با اهداف مجازات‌ها (با نگاهی به فقه امامیه و حقوق کیفری)». مجله وکیل‌مدافع (فصلنامه داخلی کانون وکلای دادگستری) 15 (زمستان 1395): 177-153.
جوان‌جعفری، عبدالرضا و سید محمدجواد ساداتی. «دورکهایم و کارکردگرایی در شناخت کیفر». مجله تعالی حقوق دوره جدید 4 (1392): 124-103.
جوان‌جعفری، عبدالرضا و سید محمدجواد ساداتی. «سزاگرایی در فلسفه کیفر»، مجله پژوهشنامه حقوق کیفری 3(1) (بهار و تابستان 1391): 81-59.
حسینی، سید محمد، زهرا ساعدی و آزاده صادقی. «نگاهی به تحولات مفهومی و کارکردی در کیفرشناسی نوین». مجله حقوقی دادگستری 79 (پاییز 1391): 178-155.
حیدری حسین و جنت خاکسارآرانی. «بررسی کیفرشناختی مقررات حمورابی، عبرانی و وندیداد». مجله پژوهشنامه حقوق کیفری 6(1) (بهار و تابستان 1394): 109-85.
خلیل‌زاده، ایرج و غلامرضا خلیل‌زاده. حقوق کیفری عصر قاجار در قانون جزای عرفی (1295 ش) و قانون کنت (1258 ش). تهران: انتشارات خرسندی، 1397.
رایجیان‌اصلی، مهرداد و امین حسن‌زاده. «تعامل شریعت ـ فقه و قانون در «قانون جزای عرفی» در پرتو اصول و قواعد بنیادی حقوق جنایی». مجله اندیشه حج؛ هم‌افزایی فقه و حقوق در تحقق عدالت و تعالی انسان (یادنامه علمی استاد ناصر قربان‌نیا). قم: انتشارات دانشگاه مفید، 1396.
رایجیان‌اصلی، مهرداد. «حقوق جنایی و جرم‌شناسی در آیینه کتابچه قانونی کنت». مجله تحقیقات حقوقی 62 (تابستان 1392): 714-687.
رحمانیان، حامد و حیدر پیری. «بررسی کیفرشناختی جنایات بین‌المللی». مجله مطالعات حقوقی دانشگاه شیراز 5(2) (پاییز 1392): 58-25.
رستمی هادی و علیرضا تقی‌پور. «توجیه کیفر در سامانه عدالت به مثابه انصاف». مجله آموزه‌های حقوق کیفری 9 (بهار و تابستان 1394): 99-75.
رستمی، هادی و فرهاد میرزایی. «تحولات تاریخی کیفر در پرتو صنعتی شدن». مجله حقوقی دادگستری 79(92) (زمستان 1394): 124-99.
رستمی، هادی و واحد سلیمی. «رویکرد فایده‌گرایانه به مجازات در پرتو نظریه بنتام». مجله اندیشه‌های حقوق کیفری 1(1) (زمستان 1394): 157-137.
رستمی، هادی. «تقابل وظیفه‌گرایی و غایت‌گرایی فایده‌محور در توجیه کیفر». مجله پژوهشنامه حقوق کیفری 7(2) (پاییز و زمستان 1395): 155-131.
رضوی‌فرد، بهزاد. «کارآمدی و ناکارآمدی کیفر حبس در حقوق بین‌الملل‌ کیفری». مجله پژوهش حقوق کیفری 1(1) (پاییز 1391): 203-181.
ساکت، محمدحسین. دادرسی در حقوق اسلامی. تهران: انتشارات میزان، 1382.
شیروی، مهسا. «کیفر و تحول آن در بستر آموزه‌های حقوق کیفری». مجله تاریخ 6(21) (تابستان 1390): 184-169.
صابری، علی. «قرائت‌های معاصر از سزاگرایی»، مجله مطالعات حقوق کیفری و جرم‌شناسی 1(1) (زمستان 1393): 164-145.
صفاری، علی. مقالاتی در جرم‌شناسی و کیفرشناسی. تهران: انتشارات جنگل، 1392.
عاقلی، باقر. نصرت‌الدوله فیروز: از رؤیای پادشاهی تا زندان رضاشاهی. تهران: نشر نامک، 1373.
غفاری‌فرد، عباسقلی. تاریخ سخت‌کشی. تهران: انتشارات نگاه، 1392.
غلامی، حسین. کیفرشناسی (کلیات و مبانی پاسخ‌شناسی جرم). تهران: انتشارات میزان، 1396.
غنی، سیروس. ایران: برآمدن رضاخان، برافتادن قاجار و نقش انگلیس‌ها. ترجمة حسن کامشاد. تهران: انتشارات نیلوفر، 1378.
فلاحی، احمد. «مجازات در حقوق کیفری اسلام». مجله حقوقی دادگستری 70 (تابستان 1389): 92-69.
قربان‌نیا، ناصر. «فلسفه مجازات». مجله نقد و نظر 4(16-15) (تابستان 1377): 448-417.
گودرزی، محمدرضا و لیلا مقدادی. تاریخ تحولات زندان. تهران: نشر میزان، 1393.
گودرزی، محمدرضا و لیلا مقدادی. «درآمدی بر آموزه‌های کیفرشناسی فایده‌گرا». مجله اصلاح و تربیت 7(73) (اردیبهشت 1387): 29-26.
مجد، محمدقلی. از قاجار به پهلوی. ترجمة سید رضا مرزانی و مصطفی امیری. تهران: مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی، 1389.
محمودی جانکی، فیروز و مهرانگیز روستایی. «توجیه مداخله کیفری ـ اصول و ضرورت‌ها». مجله پژوهش حقوق کیفری 2(3) (بهار و تابستان 1392): 66-35.
منشئی، شیدا. «نصرت‌الدوله فیروز و مجلس چهارم».‌ فصلنامه علمی ـ پژوهشی تاریخ 2(6) (پاییز 1386): 141-137.
مهرا، نسرین. «تحولات کیفر در پرتو مکاتب کیفری و جرم‌شناختی». مجله مطالعات حقوقی دانشگاه شیراز 1(3) (زمستان 1388): 20-1.
میرمحمد صادقی، حسین. حقوق جزای بین‌الملل. تهران: نشر میزان، 1392.
نجفی ابرندآبادی، علی‌حسین. جایگاه کانون وکلای دادگستری و وکیل در جامعۀ حقوقی و قانون آیین دادرسی کیفری ایران، علوم جنایی تطبیقی ـ مجموعه مقالات نکوداشت‌نامۀ دکتر سیلویا تلنباخ، به کوششش حسین غلامی، 480-458. تهران: نشر میزان، 1395.
نجفی ابرندآبادی، علی‌حسین. کیفرهای جامعه‌مدار دیباچه در: برنار بولک، کیفرشناسی. ترجمة علی‌حسین نجفی ابرندآبادی، 7-1. تهران: انتشارات مجد، 1387.
نوبهار، رحیم. «اهداف مجازات‌ها در جرایم جنسی مستوجب حد در حقوق کیفری اسلام». مجله نامه مفید 23 (پاییز 1379): 162-133.
نوربها، رضا. زمینه حقوق جزای عمومی. تهران: انتشارات گنج دانش، 1389.
هافنر، هری. قوانین هیتی‌ها. ترجمه فرناز اکبری رومنی. تهران: انتشارات حقوقی، 1384.