مسئولیت دارندگان وسایل نقلیه موتوری درمقابل شخص ثالث، به مثابه مسئولیت مدنی یا کیفری؟ «نظریه خطر از ظهور تا افول و سیر تحولات مسئولیت دارندگان وسایل نقلیه در حقوق ایران»

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه حقوق، دانشگاه میبد، میبد، ایران.

2 دانش‌آموخته کارشناسی ارشد حقوق خصوصی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران.

چکیده

در نظام حقوقی ایران برمبنای نظریه خطر و با وضع قانون بیمه اجباری وسایل نقلیه موتوری مصوب 1347، دارندگان این‌گونه وسایل در قبال زیان‌دیدگان حوادث رانندگی مسئولیت مدنی یافتند و به‌تبع آن مکلف به اخذ بیمه‌نامه شدند لیکن با اصلاحات همراه با تناقض و ابهام سال 1387، در این نوع از مسئولیت مدنی، تزلزل و تشکیک ایجاد شد و نهایتاً با تصویب قانون بیمه اجباری مصوب 1395 تردیدها زدوده شد و قانونگذار نوع خاصی از مسئولیت کیفری را جایگزین مسئولیت مدنی سابق کرد به این صورت که ابتدائاً ایشان را مکلف به اخذ بیمه‌نامه نمود و ضمانت‌اجرای اصلی این تکلیف را صرفاً پرداخت جزای نقدی به صندوق جبران خسارت‌های بدنی مقرّر کرد. نفی مسئولیت مدنی از دارندگان وسایل نقلیه و جایگزین نمودن مسئولیت کیفری در قبال آن به‌معنای افول نظریه خطر در نظام حقوق مسئولیت مدنی ایران و در راستای مشروعیت‌بخشی به قوانین مستحدثه نیز می‌باشد.
در این تحقیق با تأکید بر نوآوری‌های قانون بیمه اجباری 1395 به سیر تحولات مسئولیت دارندگان وسایل نقلیه و تحلیل دیدگاه‌های مختلف پرداخته می‌شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Liability of Vehicle Owners against Third Parties such as Civil or Criminal Liability? “Theory of Risk in the Law of Iran from Appearance till Wane and the Evolution of Responsibility of Vehicle Owners”

نویسندگان [English]

  • Nasroallah Jafari Khosroabadi 1
  • Mina Salemi 2
1 Assistant Professor, Department of Law, Meybod University, Meybod, Iran.
2 Master of Private Law, Faculty of Law and Political Sciences, Allameh Tabataba’i University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

Based on the theory of risk and legislated compulsory insurance of motor vehicles approved in 1347, holders of these devices on the civil liability losses were victims of traffic accidents but the reforms with contradictions and ambiguities in 1387, in this type of civil liability, insecurity and doubt was created. And finally, with the adoption of mandatory insurance law passed by the legislature in 1395 doubts had been dispelled and a certain type of criminal responsibility was replaced by former civil liability. Denial of civil liability of owners of vehicles mean the decline of the theory of risk in Iranian legal system. In this study, with an emphasis on innovation, mandatory insurance law in 1395 to analyze developments liability of owners of vehicles and different perspectives will be discussed.
Key Word: Owners of vehicles";"؛compulsory insurance";" theory of risk";"" Iran law";" civil responsibility
wners of vehicles";"؛compulsory insurance";" theory of risk";"" Iran law";" civil responsibility

کلیدواژه‌ها [English]

  • Owners of vehicles
  • Compulsory Insurance
  • Theory of Risk
  • Iran Law
  • Civil Responsibility

فهرست منابع

احمدی، خلیل. مهم‌ترین‌ نوآوری‌های قانون «بیمه اجباری خسارات واردشده به شخص ثالث در اثر حوادث ناشی از وسایل نقلیة سال‌ 1395». پژوهشنامة بیمه 32(3) (پاییز 1396): 622-603.
اسماعیلی، محسن. «حکم حکومتى راهى براى پاسخگویى به نیازهاى متغیر». مجله فقه اهل بیت علیهم‌السلام (فارسی) 35 (1382): 176-153.
الشریف، محمدمهدی. منطق حقوق. تهران: شرکت سهامی انتشار، 1392.
امامی‌پور، محمد. «نگاهی نقادانه به قانون اصلاح قانون بیمه شخص ثالث، مصوب 1387». فصلنامه حقوق اسلامی 21 (1388): 124-105.
ایزانلو، محسن. «نقد و تحلیل قانون اصلاح قانون بیمه اجباری». فصلنامه حقوق 4 (1387): 56-37.
بابایی، ایرج. حقوق بیمه. ویرایش سوم. تهران: سمت، 1396.
باریکلو، علیرضا. مسئولیت مدنی. تهران: انتشارات میزان، 1385.
بهرامی احمدی، حمید و رضا آقاعباسی. «بررسی مبنای مسئولیت دارندگان وسایل نقلیه موتوری زمینی و حدود آن با تأکید بر مبانی فقهی». دوفصلنامه علمی ـ پژوهشی حقوق تطبیقی 104 (1394): 64-45.
بهرامی‌احمدی، حمید. «تحلیلی بر قانون بیمه اجباری وسایل نقلیه موتوری زمینی در برابر اشخاص ثالث، مصوب سال 1347 و اصلاحیه قانون مزبور، مصوب سال 1387». مجله پژوهش‌های تعلیم و تربیت اسلامی 3 (1387): 118-93.
تقی‌زاده، ابراهیم و احمدعلی هاشمی. مسئولیت مدنی (ضمان قهری). تهران: انتشارات پیام نور، 1396.
خدا‌بخشی، عبدالله. «مسئولیت مدنی ناشی از حوادث رانندگی و تحولات آن در حقوق ایران». مجله حقوقی دادگستری 74 (1390): 128-103.
خدا‌بخشی، عبدالله. بیمه و حقوق مسئولیت مدنی. تهران: انتشارات جنگل،1393.
ره‌پیک، سیامک. «مسئولیت مدنی دارندگان وسایل نقلیه بر اساس قانون بیمه اجباری مصوب سال 1387 در مقایسه با قانون مصوب 1347». فصلنامه حقوق 3 (1390): 183-171.
صفایی، سید حسین و حبیب‌الله رحیمی. مسئولیت مدنی (الزامات خارج از قرارداد). تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت)، 1389.
طهماسبی، جواد. «گفتمان دامنة مسئولیت در قانون اصلاح قانون بیمه اجباری مصوب 1387». مجله حقوقی دادگستری 68 (1388): 64-31.
عباسلو، بختیار و سعید کشفی. «تحولات قانون اصلاح قانون بیمه اجباری مسئولیت مدنی دارندگان وسایل نقلیه موتوری زمینی درمقابل شخص ثالث». فصلنامه مطالعات مدیریت ترافیک 19 (1389): 58-45.
فاضل لنکرانی، محمد. جامع‌المسائل. جلد 2. قم: امیر، 1428 هـ.ق.
کاتوزیان، ناصر. دوره مقدماتی حقوق مدنی (وقایع حقوقی). تهران: شرکت سهامی انتشار، 1385.
کاتوزیان، ناصر، لعیا جنیدی و مجید غمامی. مسئولیت مدنی ناشی از حوادث رانندگی. تهران: انتشارات دانشگاه تهران، 1380.
کاتوزیان، ناصر، محسن ایزانلو. الزام‌های خارج از قرارداد (مسئولیت مدنی). جلد 3. تهران: گنج دانش، 1397.
لطفی، اسدالله. سلسله‌مباحث فقهی حقوقی مسئولیت مدنی. تهران: جاودانه، 1393.
محمود صالحی، جان‌علی. حقوق بیمه. تهران: بیمه مرکزی ایران، 1381.
معبودی ‌نیشابوری، رضا و مریم حداد‌خداپرست. «مبنای مسئولیت مدنی دارنده وسیله نقلیه موتوری زمینی باتوجه‌به قانون جدید بیمه اجباری». پژوهشنامه بیمه 113 (1393): 208-181.
مکارم شیرازى، ناصر. تعزیر و گستره آن. قم: انتشارات مدرسة الإمام علی بن أبی طالب علیه السلام، اول، 1425 ه‍.ق.
نظری، ایراندخت. «مسئولیت مدنی خسارات ناشی از تصادفات». فقه و حقوق خانواده 26 و 27 (1381): 130-111.
هدایتکار، علی و مهدی صادقی‌شاهدانی. «بررسی قانون اصلاح قانون شخص ثالث در مقایسه با قانون مصوب سال 1347». پژوهشنامه بیمه 93 و 94 (1388): 156-143.