درآمدی بر «حقوق بیمۀ جنایی» در راستای «سیاست جنایی بیمه‌مدار»

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دکترای حقوق کیفری و جرم‌شناسی، عضو مدعو گروه حقوق جزا و جرمشناسی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران.

2 دانشجوی دکترای حقوق جزا و جرم‌شناسی، دانشکده حقوق دانشگاه آزاد واحد تهران مرکز، تهران، ایران.

چکیده

امروزه دگردیسی در پاسخ‌دهی به جرم (استفاده از ظرفیت‌های غیرکیفری همانند حقوق مدنی، اداری و انضباطی) به راهبری پاسخ‌شناسی جرم به‌جای مفهوم سنتی کیفرشناسی، به راهبردی اثرگذار درجهت مبارزه با جرم و بزهکاری تبدیل شده است. در این میان راهبرد عدالت توافقی بیمه‌مدار به‌عنوان تأسیسی بومی‌گرا و نوظهور در پرتو حق بر مجازات نشدن، نمونه‌ای برساخته در بستر عدالت متوازن جنایی است که ضمن پاسخ‌دهی غیرکیفری در برابر جرم، اسباب توجه به حقوق بزه‌دیدگان را با تمسّک به سازوکارهای بیمه‌ای (حقوق بیمه جنایی) فراهم آورده است. عدالت توافقی بیمه‌مدار گونه‌ای از عدالت توافقی است که ناظر به مرحله پیشادادرسی و پسادادرسی می‌باشد. این مدل عدالت درمواردی‌که حسن سلوک مرتکب نیاز به تضمینی فراتر از تعهد اخلاقی وی دارد با استفاده از تدبیر انتقال ریسک، به توافقات مابین مقام قضایی و بزهکار در قالب رژیم حقوقی بیمه‌ای، تضمینی کارآمد می‌بخشد؛ به‌گونه‌ای که ضمن کنترل و مدیریت ریسک ارتکاب بزه احتمالی از ناحیه مرتکب، نتیجه عدم‌ِحُسن سلوک وی را (ارتکاب مجدد جرم) صرف جبران و ترمیم خسارت وارد به بزه‌دیدگان احتمالی می‌نماید. این مقاله به تبیین اثرگذاری این تأسیس در گستره پاسخ‌دهی به جرم با استفاده از ظرفیت‌های مشترک علوم جنایی و حقوق بیمه تحت قالب رشته‌ای نوین به نام «حقوق بیمه جنایی» می‌پردازد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

An Introduction to “Criminal Insurance Law” towards an “Insurance-Oriented Criminal Policy”

نویسندگان [English]

  • Mehrdad Rayejian Asli 1
  • Naeim Sahami 2
1 Criminologist, Victimologist, and Adjunct Professor of Criminal Law and Criminology, Faculty of Law and Political Sciences, Allameh Tabataba’i University, Tehran, Iran.
2 Ph.D. Candidate of Criminal Law and Criminology, Faculty of Law, Islamic Azad University, Central Tehran Branch.
چکیده [English]

Today changing in response to crime (utilizing non-penal sanctions as civil, administrative, and disciplinary ones), in the framework of crime responsology instead of traditional notion of penology, has become as an effective strategy to combat with criminality. Meanwhile, the insurance-oriented agreementual justice as an aboriginal strategy in the light of the right not to be punished is a sample constructed in the context of a balanced criminal justice that provides the victims’ rights in addition to non-penal responses based on insurance mechanisms (as criminal insurance law). Insurance-oriented agreementual justice is a type of agreementualization of justice corresponding with pre-trial and post-trial phases of proceedings. This model effectively guarantees the agreements between judicial authorities and defendant by the insurance legal system where the proof of defendant’s behaving well requires a guarantee beyond a merely moral commitment. Thus, not only it leads to a risk management and crime control policy oriented towards the possibility of recidivism of the perpetrator but also results to remedy and reparation for the potential victim if the defendant violates the conditions of agreement concerned. The present article explores the efficacy of such a model of crime response based upon the common capacities of criminal sciences and insurance law could be transformed into a new discipline named “criminal insurance law”.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Insurance-Oriented Agreementual Justice
  • Insurance-Oriented Criminal Policy
  • Criminal Insurance Law
  • Prudential Insurance
  • Balanced Justice

فهرست منابع

الف. منابع فارسی
آزمایش، علی. رابطه اخلاق و حقوق کیفری (سخنرانی)، خانه اندیشمندان علوم انسانی، تهران، 1392. قابل‌ِدسترسی در: http://khaneandishmandan.ir.
اسماعیلی، محمد. «عدالت پیشگیرنده: مهار جرم در بستر نظام حقوقی». مطالعات حقوق کیفری و جرم‌شناسی دانشگاه تهران 4(2) (پاییز و زمستان 1396): از ص 326-297.
امینی، محمد. ضمانت احتیاطی در قانون اقدامات تأمینی مصوب 1339. تهران: چاپ تابان، 1346.
بابایی، ایرج. حقوق بیمه. چاپ سیزدهم. تهران: انتشارات میزان، 1394.
برادفور، دیوید اف. بیمه‌های اموال و مسئولیت. ترجمه رضا افق و امیر یوسفیان. تهران: پژوهشکده بیمه وابسته به بیمه مرکزی جمهوری اسلامی ایران، 1393.
پاک‌نهاد، امیر. سیاست جنایی ریسک‌مدار. چاپ دوم. تهران: نشر میزان، 1394.
پاول، آلن. بیمه‌های مسئولیت. چاپ اول. ترجمه علی‌اکبر ریسه. تهران: انتشارات پژوهشکده بیمه ج.ا.ا، 1381.
پژوهشکده بیمه مرکزی ج.ا.ا. مجری: گروه پژوهشی بیمه‌های اموال و مسئولیت. «گزیده آماری مرتبط با بیمه شخص ثالث». گزارش پژوهشی، تهران: پژوهشکده بیمه مرکزی ج.ا.ا، بهار 1396. قابلِ‌دسترسی در سایت: www.irc.ac.ir.
حاجی‌ده‌آبادی، احمد. جبران خسارت بزه‌دیده به هزینه دولت و نهادهای عمومی. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1387.
دلماس ـ مارتی، میری. «پارادیم جنگ علیه جرم مشروع ساختن امری انسانی» در تازه‌های علوم جنایی (مجموعه مقالات)، چاپ نخست، زیر نظر علی‌حسین نجفی ابرندآبادی. برگردان: روح‌الدین کرد علیوند، 1029-1003. تهران: میزان، بهار 1388.
دنی، دیوید. ریسک و جامعه. ترجمه صالح کاشانی. تهران: پژوهشکده بیمه وابسته به بیمه مرکزی جمهوری اسلامی ایران، 1393.
رایجیان اصلی، مهرداد. بزه‌دیده در فرایند کیفری. چاپ اول. تهران: انتشارات خط سوم، 1381.
رضوانی، سودابه. مفهوم خطرناکی در گستره علوم جنایی. تهران: انتشارات میزان، 1396.
شریز، مایکل. اصول علم اکچوئریال. ترجمه: علی صادقخانی و هاله فرزانه. تهران: مؤسسه عالی پژوهش تأمین اجتماعی، 1397.
غلامی، حسین. کیفرشناسی. چاپ دوم. تهران: انتشارات میزان، تابستان 1396.
قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران.
قانون بیمه اجباری خسارات واردشده به شخص ثالث در اثر حوادث ناشی از وسایل نقلیه مصوب 1395.
قانون بیمه فرانسه.
قانون بیمه مصوب 1316.
کریمی، آیت. کلیّات حقوق بیمه. ویرایش هفدهم. تهران: نشر میزان، 1396.
مبرقعی، محمدناصر. «گذر از منطق کیفری به منطق بیمه‌ای در سیاست جنایی رهاورد نوین عدالت ترمیمی». مجله تخصصی الهیات و حقوق 13 (پاییز 1383): از ص 42-19.
نجفی ابرندآبادی، علی‌حسین. «گفتمان سیاست جنایی قانونگذار در قانون آیین دادرسی کیفری 1392» در مجموعه مقالات یادنامه علمی استاد ناصر قربان‌نیا، ویرایش دوم، به کوشش حج اندیشه، 636-606. قم: انتشارات دانشگاه مفید قم، 1396.
نجفی ابرندآبادی، علی‌حسین. مباحثی در علوم جنایی، تقریرات درس جرم‌شناسی (پیشگیری). دوره دکترای حقوق کیفری و جرم‌شناسی دانشکده علوم انسانی دانشگاه تربیت مدرس، تهیه و تنظیم: محمدعلی بابایی. نیمسال نخست تحصیلی 80-1379، بازبینی و اصلاح: امیرحمزه زینالی.
نیازپور، امیرحسن. توافقی شدن آیین دادرسی کیفری. ویرایش دوم. تهران: انتشارات میزان، 1392.
ب. منابع انگلیسی
Commercial and General Insurance Brokers. “Zurich -Commercial-Crime Insurance.” Last modified October 31, 2018. http://www.comgen.com.au/downloads/zurich/Zurich-Commercial-Crime.pdf    . pp. 4-16.
“Commercial Crime Insurance, Chapter 9, pp. 21-23.” Last modified November 22, 2018. http://mikerussonline.com/CA/pdfs/9.pdf.
Da Costa, Mary. “Securing Your Balance Sheet Fidelity/ Crime Insurance.” The Guarantee Company of North America. https://www.theguarantee.com/en (Accessed November 22, 2018(.
Dignan, James. Understanding Victims and Restorative Justice. First Published. USA: Open University Press, 2005.
Doob, Anthony N. (University of Toronto), Cheryl Marie Webster (University of Ottawa) and Rosemary Gartner (University of Toronto). “Issues Related to Harsh Sentences and Mandatory Minimum Sentences: General Deterrence and Incapacitation, Research Summaries Compiled from Criminological Highlights.” February 14, 2014. https://criminology.utoronto.ca/wp-content/uploads/2013/09/DWG-GeneralDeterrenceHighlights14Feb2013.pdf.
Honderich, T. Punishment, the Supposed Justification. London: Pluto Press, 2006.
Hudson, Barbara. “Criminology, Difference and Justice: Issues for Critical Criminology.” Australian & New Zealand Journal of Criminology 33(2) (2000): 172-173.
Morris, L. Dangerous Classes: The Underclass and Social Citizenship. London: Routledge, 1994.
Rotman, Edgrdo. “Do Criminal Offenders Have a Constitutional Right to Rehabilitation?.” Journal of Criminal Law and Criminology 77(4) (1986): 1023-1068.
Villmow, Bernhard. “Victim Compensation in Some Western Countries.” In Victims and Criminal Justice, Vol, No. 51, edited by Kaiser (G), kury (H) and Alberch (H.J), 175-179. (Freiburg, Germany: Max Planck International Penal Law, 1991).